Uluslararası Basın Enstitüsü’nün (IPI) bu yılki Dünya Kongresi Viyana’da toplandı.
Tema, özgür medyanın geleceğini savunmaktı. Üç günlük bu buluşma salt bir meslek sohbeti değildi. Zira gazeteciler toplumlarının nabzını tutmakla kalmıyor; onların tanıklıkları, toplumsal ve siyasal gidişatı okumak için pusula niteliğinde.

Gazze’de 230’dan fazla gazetecinin İsrail tarafından öldürüldüğü bir dönemde, güvenlik sorunları ve gazetecilerin yaşam hakkı elbette öncelikli konuydu. Ama yan yana salonlarda tartışılan bir başka tehdit daha vardı: Yapay zekânın dizginsiz yükselişi ve büyük teknoloji şirketlerinin sınırsız gücü.

Dünyanın dijital altyapısı artık birkaç devin elinde.

Google, Meta, Amazon, Microsoft, X…

Bu tekelleşme geç fark edilse de bugün küresel ölçekte “ortak tehdit” olarak görülüyor. Üstelik mesele artık sadece arama motorları veya sosyal medya platformları değil. Sam Altman’ın OpenAI’ı gibi yeni teknoloji devleri de kartelin yeni üyeleri olarak sahnede. Sonuç: Bilgi gündelik kullanıcıya bir avuç şirketin filtresinden geçerek ulaşıyor. Böyle bir tabloda da dünyanın dört bir yanından gelen gazeteci ve iletişim uzmanlarının toplantıları, bu tehdidin etrafında şekillendi.

Açılıştaki özel oturuma ana akım iktisatta devletin düzenleyici rolünü savunan Nobel ödüllü ekonomist Joseph Stiglitz’in çağırılması sürpriz değildi. Stiglitz, Silikon Vadisi’nin “dizginsiz inovasyon” ideolojisini hedef aldı. “Her yenilik insanlığa hizmet etmez” dedi. Facebook ve X’in toplumu kutuplaştırarak sattıkları reklamlardan milyarlar kazandığını hatırlattı.

Antik Yunanca’da “azınlığın yönetimi” anlamına gelen oligark kavramı, artık sadece Kremlin’e yakın Rus zenginler değil; Bezos, Zuckerberg, Altman gibi dijital çağın yeni ABD’li lordları için kullanılıyor. Stiglitz de Trump’ın bu oligarkları Beyaz Saray’da tespih taneleri gibi karşısına dizdiği toplantıyı hatırlattı, dünyanın tüm verisinin Google, Microsoft, Amazon gibi şirketlerin bulut sistemlerinde olduğunu vurguladı, “Trump bir gün veriye erişimi kesme talimatı verirse ne olacak?” diye sordu.

Trump yönetimdeyken artık kimse “bu kadar da olabilir mi?” diyemiyor.

Peki bu oligarkların kurduğu sisteme ne isim vermeli?

Gazeteci ve........

© Birgün