zzeddin el-Kassam'n slah izgisi iki stun zerine kuruluydu: Cehaleti krmak iin ilim, Zalime boyun emeyen bir uur iin izzet. Kassam'a gre ilim, sadece medreselerin duvarlar arasnda kalamazd; tarlaya, pazara, sokaa inmeliydi.

Prof. Dr. Vasfi Aur Ebu Zeyd/ Akademisyen, Yazar

20 Kasm 1935... Ya'bed ormanlarnda zzeddin el-Kassam'n ehadetinin zerinden tam doksan yl geti. Aradan on yllar geti ama Kassam'n ad hl yayor: ilimle cihad birletiren, hutbeyi silaha dntren, sz isyana, imaml ncle eviren bir ahsiyet olarak; Lazkiye sahilindeki Ceble'den, Filistin'in kuzey dalarna uzanan bir direni hikyesinin ad olarak.

Ceble'den Ezher'e: ahsiyetin ve uurun inas

Muhammed zzeddin b. Abdi'l-Kadir el-Kassam, 1882 yl civarnda Suriye'nin Lazkiye vilayetine bal Ceble kasabasnda dodu. Babas ve dedesi, Abdlkadir Geylan'ye nispet edilen Kadiriyye tarikatnda "mukaddem" konumundayd; Irak'tan gelen derviler Ceble'ye urar, yllarca onlarn trbelerini ziyaret ederlerdi. Fakat bu tasavvuf evrede yetien Kassam, ilerleyen yllarda bizzat trbelere ynelik arlklar tenkit etti; kabirlere adak adanmasn, onlardan medet umulmasn haram sayarak insanlar tevhde ard.

lk eitimini kyndeki mektepte ve mam Gazal Zviyesi'nde ald; Kur'an' ezberledi, okuma–yazma ve hesap rendi. eyh Slim Tyre ve Ahmed el-Urd'nin dizinin dibinde temel er' ilimleri tahsil etti. Babas onda ilme kar derin bir itiyak grnce, 1896 ylnda henz on drt yandayken onu Kahire'ye, Ezher'e gnderdi.

Ezher'de sekiz yl boyunca serbest usulde ders halkalarna devam etti; henz snfl–kademeli sisteme geilmemiti. Fkh, tefsir, hadis, usl ve Arap dili okurken, bir yandan da Msr'n alkantl atmosferine ahit oldu: Urabi syan'nn izleri, ngiliz igalinin basklar, Cemaleddin Afgani ve Muhammed Abduh'un slah projeleri, slam birlii fikrinin hararetle tartld gnler... Btn bunlar, onun zihninde net bir emay ekillendiriyordu: lim, zulme kar durula birlemedii srece, eksik ve sakattr.

Kahire yllarndan aktarlan mehur bir hatra bu ahsiyeti apak gsterir:

Kendisi ve arkada Azeddin Tennuh, Ezher'de okurken madd yardmlar kesilir. Tennuh byk bir utan ve aresizlik yaarken, Kassam "bakasna el amak" yerine, kendi bileinin hakkyla ayakta durmay teklif eder. Tennuh evde tatl yapacak, Kassam sokakta satacaktr. Gnlerce byle yaparlar. Tennuh'nin babas onlar tepsi banda grnce, oluna yle der:

"Arkadan sana hayat retmi; alarak kazanmay, insanlardan istememeyi retmi."

Kassam, "srtnda odun tama" hadisini hayat programna evirmi bir talebeydi.

Ceble'de slah hatip: Eraf sarsan hutbeler

Ezher'den mezun olduktan sonra Ceble'ye dnen Kassam, klasik bir "medrese hocas" olmay reddetti. nce evresindeki bozuk din alkanlklar hedef ald: Babasnn alt byk toprak sahibi "Efendi Dib"i ziyaret ederek "ltfuna" teekkr etmeyi reddetti. Ona gre snnet olan, sefere kann deil, yerinde oturann hareket etmesi, ev sahibinin misafirini karlamasyd. Bu, aslnda sahil blgesindeki eraf dzenine kar sessiz fakat kararl bir isyand.

1913'te kynde bir mektep at; gndz ocuklara, akam yetikinlere ders verdi. Ceble'deki brahim b. Edhem Camii'nde tefsir ve hadis okuttu, el-Mansr Camii'nde cuma hutbelerine balad. Vaazlar ksa srede evre kylere yayld; nk o, alldk vg dolu nutuklar yerine, kylnn derdini anlatyor, "efendiler"in zulmn tehir ediyor, mmet birlii ve sosyal adalet fikrini iliyordu.

Onun slah izgisi iki stun zerine kuruluydu: Cehaleti krmak iin ilim, Zalime boyun emeyen bir uur iin izzet.

Kassam'a gre ilim, sadece medreselerin duvarlar arasnda kalamazd; tarlaya, pazara, sokaa inmeliydi.

Trablusgarp'tan Cebel-i Sihyn'a: Cihadn corafyas

30 Eyll 1911'de talyan donanmas Trablus'u kuatnca, am ve sahil vilayetleri ayaa kalkt. Ceble'nin gen hatibi........

© Açık Görüş