“Teknoloji Kimin İçin? Dijital Kapitalizme Karşı Yeni Sosyalist Vizyon

Okuyucuya Not:

“2025 yılında bir trilyon gigabaytlık bir dijital okyanusta yüzeceğiz. Bu şu demek; günde HD iki film izlesek, bu okyanusu tamamlamamız 342 milyon yıl sürerdi!”

Bu yazı dizisi “Teknokratik Sosyalizm ve Dijital Kapitalizmin Eleştirisi” başlığıyla üç bölüm halinde yayımlanacaktır. İlk bölümde dijital kapitalizmin güncel fotoğrafını ve emek teorisinin dönüşümünü ele alıyoruz. İkinci bölümde, teknokratik sosyalizmin tarihsel arka planı ve günümüzdeki imkânlarını tartışacağız. Son bölümde ise Marx’ın güncellenmiş eleştirisini merkeze alarak geleceğe yönelik senaryoları değerlendireceğiz.

Her bölüm, bir sonraki tartışmaya zemin hazırlayacak şekilde tasarlandı. Böylece dijital çağın sömürü mekanizmalarını, alternatif toplumsal örgütlenme yollarını ve olası gelecekleri adım adım birlikte inceleyeceğiz.

MÜNİR KARATAŞ – Kapitalizm hâlâ hayatta; hatta hiç olmadığı kadar fit! Ama artık fabrika bacaları ve kömür madenlerinden değil, veri merkezlerinden ve algoritmalardan nefes alıyor. Finansallaşma, dijitalleşme ve küresel tekelleşme, onu yeni bir forma büründürdü: “dijital kapitalizm.”

Büyük teknoloji şirketleri, bir zamanlar sadece yazılım üreten dost canlısı girişimlerken, bugün küresel ekonominin görünmez ama her şeyi kontrol eden efendilerine dönüşmüş durumda. Amazon’un tedarik zinciri, Google’ın arama algoritması, Meta’nın haber akışı… hepsi, yalnızca ne satın aldığımızı değil, ne düşündüğümüzü de şekillendiriyor. Kişisel verilerimiz ise artık sadece “bizimle ilgili bilgi” değil, yeni bir sermaye biçimi — üstelik bizim rızamızla üretiliyor!

Bu dönüşümün bedeli de hafif değil:

Bu makale tam da bu manzarayı sorgulamak için yazıldı. Marx’ın emek-sermaye analizini dijital çağın koşullarına uyarlayarak, bugünün görünmez “veri fabrikalarını” ve algoritmik sömürü düzenini inceleyecek. Ve belki de en önemlisi, çıkış yolunu tartışacak: Teknokratik sosyalizm, yani teknolojiyi bir baskı aracından ziyade, toplumsal refah için planlama ve adil kaynak dağıtımı aracı olarak kullanma fikri.

Kapitalizmin Güncel Fotoğrafı

Veri Kolonizasyonu: Yeni Dünyanın Dijital Petrolü

Veri artık sadece internet şirketlerinin yan ürün olarak topladığı ufak tefek bilgi kırıntıları değil; modern kapitalizmin en değerli hammaddesi. Shoshana Zuboff’un meşhur “Gözetim Kapitalizmi” kavramıyla işaret ettiği gibi, veri birikimi artık toplumsal düzenleri şekillendiren bir jeopolitik silah haline geldi.

Rakamlar durumu dramatik şekilde ortaya koyuyor: 2023 yılı itibarıyla her gün 328,77 milyon terabayt veri üretiyoruz — kabaca 80 milyon HD film kadar! 2025’te bu rakamın 181 zettabayta çıkması bekleniyor; yani bir trilyon gigabaytlık bir dijital okyanusta yüzeceğiz. Bunu daha somut ifade edecek olursak, bu hacim yaklaşık 250 milyar HD filmle eşdeğer—günde iki film izlesek, bu okyanusu tamamlamamız 342 milyon yıl sürerdi. Sosyal medya paylaşımlarımız, telefonumuzun GPS kayıtları, bileğimizdeki akıllı saatten gelen nabız verileri… Hayatımızın neredeyse her saniyesi devasa bir veri zincirine dönüşmüş durumda. Bu devasa bilgi okyanusu, hem büyüklüğüyle hem de kontrolsüz gözetim ve algoritmik tahakkümün potansiyeliyle ürkütücü bir tablo........

© Açık Gazete