Ulaştırma Bakanı Vedat Işıkhan, emekliler ve emeklilik sistemi ile talihsiz açıklamalar yaptı. “Emekliler 20-25 yıl prim ödüyor, 40 yıl emekli aylığı alıyor. Ayrıca öldüklerinde de kalan eşlerine maaş ödemeye devam ediyoruz” dedi.

Sosyal Güvenlik Bakanının, “dul kalan eşlere ödeme yapıyoruz” demesi, dünyada emeklilik sistemlerinin nasıl doğduğunu bilmediğini gösteriyor. Dünyada prim ödemesine dayalı ilk emeklilik sistemi, 17’inci yüzyılda, ölen rahiplerin dul kalan eşleri ve çocuklarına aylık bağlanması amacıyla kuruldu. Bu pirim sisteminin nasıl verimli olabileceğini araştıran dönemin ünlü matematikçileri de istatistik biliminin kurucuları oldular. Dünyada emeklilik sistemleri nasıl kuruldu. Kısaca bir göz atalım.

Prim ödeme ve modern bir "emekli maaşı" olmasa da, ilk emeklilik sistemi, Roma’da MÖ 13 yılında Augustus Sezar tarafından kuruldu. Sistem, lejyonerlerin isyan etmesini önlemeyi ve orduda kalıcı bir kariyeri teşvik etmeyi amaçlıyordu. Genellikle 16 ila 25 yıl arasında hizmet veren emekli askerlere, hizmetlerinin karşılığı olarak toplu bir ödeme (bazen bir lejyonerin 13 yıllık maaşına eşdeğer) veya arazi bağışı yapılırdı.

Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra devlet destekli sistemler durdu; güvence sağlama yükümlülüğü ise yerel ve loncalar gibi mesleki kuruluşlara geçti. Osmanlı’da da bu sistem Ahilik sistemi olarak kendini gösterdi. Orta Çağ Avrupa'sındaki loncalar (zanaatkâr ve esnaf birlikleri), üyelerinden düzenli aidatlar toplayarak ortak fonlar oluşturdu. Bu fonlar, işlerini sürdüremeyecek duruma gelen yaşlı, hasta veya malul üyeler için bir nevi sosyal güvenlik ağı sağlıyordu. Ayrıca, ölen üyelerin dul ve yetimlerine de geçim desteği (iaşe) sağlanırdı.

17’inci yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan ilk emeklilik sistemleri, ölen din adamlarının dul eşleri ve çocukları için kurulmuştu. Kiliseye bağlı din adamları öldüğünde, bunların eşlerine yardım yapılabilmesi için maaşlarından prim kesilmesi gündeme geldi. Rahiplerden ne kadar prim kesilmesi gerektiği, kesilen bu primlerin kalan dul eşlere ne kadar yeteceği konuları tartışılırken, devreye matematikçiler girdi.

1645 yılında Almanya'da Gotha Dükü I. Ernst tarafından kurulan fon, kilise ruhbanlarının dul eşlerine yönelikti. Bu tür fonlar, bir din adamı öldüğünde ailesinin yoksulluğa düşmesini engellemeyi amaçlıyordu ve daha sonra diğer Avrupa ülkelerinde de yaygınlaştı. 17’inci yüzyılda kurulan fonların temel sorununu çözme girişimleri, beraberinde istatistik biliminin de doğuşunu getirdi.

Sorun şuydu: Fonda biriken........

© 12punto