İlk AB-Orta Asya zirvesi 4 Nisan 2025’te Özbekistan’ın Semerkant kentinde Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen tarafından; Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan liderleriyle yapıldı. İki gün süren görüşmelerinden sonra Orta Asya ülkeleriyle yeni bir stratejik ortaklık kurduğu açıklandı.

Buna ilk denmesine rağmen pek çok açıdan ilk anlamı taşımıyordu. Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, 15-17 Eylül 2024 tarihleri arasında Özbekistan ve Kazakistan’ı kapsayan bir resmi ziyaret gerçekleştirmiş, aynı zamanda Astana’da, Scholz ve Orta Asya'nın beş liderinin katılımıyla C5 1 formatında bir toplantı düzenlenmişti. Bu ziyarette Scholz her iki ülke ile onlarca anlaşma imzalamıştı.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron 1-2 Kasım 2023’te yani 3 Kasım’da Kazakistan’ın ev sahipliğinde gerçekleşecek Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) liderler zirvesinden hemen önce Kazakistan ve Özbekistan’ı ziyaret etmişti. Elbette bu ziyaretler tek taraflı olmuyor, mesela Kazakistan Cumhurbaşkanı Jomart Tokayev Kasım 2024 tarihinde Paris’te Macron ile görüştü. Fransa Kazakistan’a yaptığı 17 milyar dolarlık yatırımla ilk beş büyük yatırımcı arasında yer almıştır ve 9 ayda karşılıklı ticaret hacmi 2,5 milyar dolara ulaşmış durumdadır.

Türk cumhuriyetlerini ve TDT’yi suçlamadan önce ne oluyor biraz anlamaya çalışalım. AB-Orta Asya İşbirliği Zirvesi (Kendileri bu toplantıya “Central Asia” ismi verdikleri için Türkistan yerine bu terimi kullanıyorum.), AB’nin bahsi geçen ülkelerle yapmak istediği iş birliklerinin duyurulduğu bir bildirgeyle son buldu. Sonuç bildirgesine göre bu iş birlikleri ilk olarak ulaşım yani AB’nin “Global Gateway” planının bir parçası olan yollar, demiryolları, hava alanları, limanlar gibi alt yapıları kapsıyor. Daha sonra ise önce Almanya olmak üzere AB sanayisinin ihtiyacı olan nadir toprak elementlerinden ve nihayetinde enerjiden ve yeşil enerjiden; özellikle uranyum kaynaklarına sahip Kazakistan’da kurulacak nükleer enerji santralinden bahsediliyor. Güvenlik, demokrasi ve insan hakları bahisleri de atlanmamış. Tüm bu konulara ilave olarak bildirgede........

© Yeniçağ