Nevruz, tüm Türk toplumlarının en önemli değerlerinden biridir. Aslında güneşin koç burcuna girdiği gün olup miladi 22 Mart’a rastlamaktadır. Bu nedenle Nevruz’a Mart dokuzu da denmektedir. Bu tarih Türklerde yılbaşı olarak kabul edilir. Asya'dan Balkanlara kadar çok geniş bir bölgede yerel renk ve inançlarla kutlanan Nevruz, her ulusun kendi kültür değerleriyle özdeşleşmiş, özü itibariyle baharın gelişinin kutlandığı ve coşkuyla karşılandığı bir gündür. Türklerde kış mevsimi çeşitli bölgelerimizde çile ayları olarak ifade edilmektedir.

21 Aralık- 30 Ocak arası zemheri, olup büyük çiledir.

30 Ocak’tan 22 Mart’a kadar olan ve hamsin adıyla bilinen dönem küçük çiledir.

Bilindiği gibi Hızır inancı doğrudan doğruya baharın gelmesi merasimi ile ilgili bir inanç olup Hıdrellez adı ile 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece ve 6 Mayıs günü olarak bilinir. Oysa Anadolu’nun çeşitli yerlerinde Zemheri’nin 27’si ile Şubat ayının üçüne kadar olan günler arası olarak kabul edilir.

Nevruz, yeni anlamına gelen “nev” sözcüğü ile gün anlamını taşıyan "ruz" sözcüğünün birleşmesiyle oluşmuş Farsça kökenli bir birleşik sözcüktür. Birleşik sözcük olarak nevruz “yeni gün, yeni yılın ilk günü” anlamlarına gelmektedir. Nevruz sözcüğünün Farsça kökenli oluşu araştırmacıların çoğunu yanıltmış ve Nevruz’un İran kökenli bir bayram olduğu yargısına ulaştırmıştır. Ancak son yıllarda özellikle İslami kaynakların taranması sonucunda ulaşılan kanıya göre Nevruz bir Türk bayramıdır.

Bazılarının Nevruz’u Zerdüştlük dinine ve bu dinin kurucusu Zerdüşt’e bağladıklarına tanık olmaktayız. Ancak Zerdüşt İranlı değildir… Nevruz İran menşeli bir bayram değildir. Türk menşeli olup bilâhare İranlılara ve diğer kavimlere geçmiştir.

Eski Türklerde ve İranlılar arasında Nevruz yılbaşı olarak kabul görüyordu. Miladi olarak 21 Mart’a, Rumi takvime göre de 9 Mart’a karşılık gelmektedir. Bu nedenle Nevruz bazı toplumlarda Mart dokuzu olarak kutlanır. İlk Türk takvimi olan 12 hayvanlı Türk takviminin başlangıcının 21 Mart’a rastladığı ve Ergenekon’dan çıkışın bir simgesi olarak kutlandığını belirtmekte yarar vardır.

Anadolu’da Nevruz-i Sultan, Sultan Nevruz, Navrız, Mart dokuzu gibi adlar verilen Nevruz, farklı yörelerde değişik biçimlerde kutlanır. Tarımsal uğraşın yoğun olduğu yörelerde bir tür bolluk ve bereket töreni olma özelliği de taşımaktadır. Alevi-Bektaşi topluluklarda ise inanca dayalı bir anlam da ifade etmektedir.

Alevi-Bektaşi topluluklarda Nevruz, Hz. Ali’nin doğum günüdür, Hz. Ali ile Hz. Fatma’nın evlendikleri gündür, Hz. Muhammed’in veda haccı dönüşü Hz. Ali’yi kendine halife tayin ettiği gün olması özelliğini de taşımaktadır. Bu günün........

© Yeniçağ