Türk kültürü içinde canlılığını koruyan geleneklerden Hıdırellez geleneği, bütün Türk milletinin topluca katılıp kutladığı, bir takım töreleri yerine getirdiği mevsimlik bir bahar bayramıdır. Rûz-ı Hızır (Hızır’ın günü) olarak adlandırılan Hıdırellez günü, Hızır ve İlyas sözcükleri birleşerek halk ağzında Hıdırellez biçimini almıştır.

Bir menkıbeye göre, Hz. Muhammed’e gelen ilk vahiy sırasında Hızır’la İlyas da Peygamberin yanında imişler. Hz. Peygamber onlara: “Ey Hızır, çölde ümmetlerimin imdadına koşmak sana düşüyor; ümmetlerime deryada yardım etmek de, ey İlyas sana düşüyor.” demiştir. Hıdırellez Hızır ve İlyas’ın yılda bir kere bir araya geldikleri gündür; ancak bu beraberlikte ismi yaşatılmasına karşın, İlyas’ın şahsiyeti tamamıyla silinerek Hızır motifi öne çıkarılmıştır.

Hızır’ın abıhayatı (bengi su) içerek ölümsüzlüğe ulaşmış; özellikle de baharda insanlar arasında dolaşarak bolluk, bereket ve sağlık dağıtan; darda kalıp başı sıkışanlara yardım eden bir ermiş (veli) olduğuna inanılır. Hüviyeti tam olarak bilinmese de halk arasında ve İslam mitolojisinde bir Hızır geleneği vardır. Hızır’ın bir isim değil, bir lakap olduğu genel olarak kabul gören bir düşüncedir.

Hıdırellez Geleneği, doğa ve suyun kutsanıp bolluk ve bereket beklentisiyle oluşmuş bir ritüel olup; baharın gelişi olarak kutlanan kültür değerlerinin birleşerek oluşturduğu bir tören niteliğinde görünen; Hıristiyanlarda Paskalya, İranlılarda Mihrican, Türklerde de Hıdırellez adları ile çeşitli pratikler içinde biçimlenmiş, bayram kimliğine bürünmüş 5-6 Mayıs’ta kutlanan önemli günlerden biridir. Hıdırellez için Anadolu’nun çeşitli yerlerinde Yeşil Gün, Kırım Türklerinde Tepreş, Makedonya Türklerinde Ederles ve Hıdırles sözcükleriyle ifade edilmektedir.

Halk arasında ölümsüzlük sırrına erdiklerine ve biri karada, diğeri denizde darda kalanlara yardım ettiklerine inanılan Hızır ve İlyas’ın yılda bir defa bir araya geldikleri gün olarak kabul edilen Hıdrellez 2017 yılında, Türkiye ve Makedonya çok uluslu SOKÜM unsuru olarak “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi”ne kayıt edilmiştir.

Hızır, yardıma çağrılan ve çağırıldığında da mutlaka geleceğine inanılan, sonsuz güce sahip bir kurtarı olarak görülür. Halkın, “Kul sıkışmayınca Hızır yetişmez.”sözü buradan kaynaklanır. Bu nedenle Hızır, Hz. Muhammet ve Hz. Ali’den sonra en çok bilinen ve en çok yardım dilenen uludur.

Halk, huzura kavuşmak ve türlü dileklerde bulunmak için kışın sona erdiği doğanın uyandığı Hıdırellez gününde çeşitli çarelere başvurur. Örneğin,........

© Yeniçağ