Bize de Banaz’da Pir Sultan derler

Bizi de kem kişi bellemesinler Pir Sultan

Türk tasavvuf edebiyatının en önde gelen âşıklarından biri olan Pîr Sulta’ın bazı cönk ve mecmualarda dağınık olarak bulunan şiirleri daha çok sözlü belleklerde yaşatılmıştır.

Anadolu âşıklık geleneği çerçevesinde usta-çırak ilişkisi ile ve zakir âşıkların kendi deyişlerinden önce Pir Sultan, Kul Himmet gibi Alevi/Bektaşi edebiyatının önde gelen usta âşıklarına saygı nedeniyle en az üç deyiş söyleme ve kendi ustasından bir deyiş okuma geleneği ile günümüze kadar gelmiştir.

Pir Sultan Abdal mahlaslı şiirlere yer veren en eski kaynak, 1608’de yazılan “Büyük Buyruk” diye de anılan Menâkıbü’l Esrâr Behcetü’l- Ahrâr dır. Son dörtlüğü:

Pir Sultan Abdal neylersin

Müskil halledip söylersin

Arısın çiçek yaylarsın

Yarın senden bal isterler

biçiminde olan bu eserde Pir Sultan Abdal mahlası kullanılmıştır.

Pir Sultan, deyişlerinde halk özlemlerini ve dertlerini dile getirdiği için, bunlarda az çok ideolojik bir içeriğin bulunması doğaldır. Özellikle yöneticilerin halka uyguladığı zulüm ve bunun yarattığı adaletsizlikler, toplumsal eleştirinin en önemli nedenidir.

Pir Sultan’ın şiir dili Anadolu köylüsünün günlük konuşma dilidir. Pîr Sultan Halk edebiyati geleneklerinden hiçbir ödün vermemiş, ölçü, uyak, biçim, dil vb. söyleyis özellikleriyle, güçlü bir halk âşığı görünümünü hep sürdürmüstür.

Dili çağına göre düzgün ve temizdir. Sözcüklerin seçilişinde halk dilinin tadı, sıcaklığı, kıvraklığı, yalınlığı Yunus Emre edasındadır.

Niçin melil melil baktın bize yâr

İhsan eyle şirin söyle bize yâr

deyişine baktığınız zaman 400 yıl önce söylenmiş olmasına karşın anlaşılmayan sözcük yoktur. İşte, Pir Sultan’ın yaratıcı gücü ve dile egemenliği buradadır.

Halk şiiri geleneğini en iyi sürdürenlerden biri olan Pir Sultan, halk şiiri tekniğine tam hakim olup ölçü hataları, sözcükleri bölme gibi acemilikler yapmamıştır. Deyişlerinin yüzlerce yıldır yaşıyor olmasında biçimsel yönün önemli bir ağırlığı vardır.

Pir Sultan’ın bütün şiirleri lirik ve âşikânedir. Duygusal yan ağır basar, kimi şiirleri baştan sona duygu akışı içindedir.

Hangi dinden isen ona tapayım

Yarın mahşer günü bile kopayım

Eğil bir yol ak gerdandan öpeyim

Beri dur hey benli dilber beri dur

söyleyişindeki lirizm, güzelin kim olduğunu öğrenmeye gerek duyurmadan dilin anlatım gücü insanı doyurmakta, en ufak tutukluk ve duraksama sezilmemektedir. Yine;

Eser seher yeli teli ırganmaz

Sen gidelden........

© Yeniçağ