Yazıya geçmeden önce çayınızı hazırlamanız ve öyle okumaya başlamanız tavsiye edilir.

Derler ki Hoca Ahmet Yesevi sıcak bir günde Çin sınırında bulunan Hitay bölgesine gitmiş. Yolda karşılaştığı bir Türk, eşinin doğum yaptığını ve çok zorlandığını söylemiş. Adam, Hoca Ahmet Yesevi’den doğumun kolay olması için dua etmesini istemiş. Neticede, Hoca Ahmet Yesevi dua etmiş ve doğum kolaylaşmış. Eşinin rahat doğum yaptığını gören adam sevinerek Hoca Ahmet Yesevi’ye teşekkür etmek amacıyla çay ikram etmiş. Çayı içen Hoca Ahmet Yesevi harareti ve yorgunluğu geçtiği için bir rahatlama hissetmiş. Pîr-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevi’nin çay o kadar hoşuna gitmiş ki elini açarak şöyle dua etmiş:

“Ya Rabbi, sen çaya revaç ver. Bizi sevenler içsin ve nasiplensin.”

Bu menkıbeyle ilgili anlamı aynı kalan farklı rivayetler olsa da derler ki Türkistan’da ve Türkler arasında çayın yaygınlaşması bundan sonra başlamış. Aynı şekilde, ustalarından çayı alan Yesevi dervişleri bu lezzeti gittikleri her yere taşımışlar. Fakat bu gelenek Türkistan’da korunmasına rağmen batıya yöneldikçe zaman içerisinde unutulmuş. Tabii ki tamamen unutulmuş değil, hâlâ yaşatan yerler var. Buna en iyi örnek olarak Azerbaycan’ı gösterebiliriz.

Kahve geleneğinin olmadığı Azerbaycan, dünyada en fazla çay tüketen ülkeler arasındadır. Öyle ki Azerbaycan’da çay üzerine yazılmış türküler, şarkılar, şiirler, tekerlemeler, mâniler ve deyimler vardır.

Bu sözleri doğrular nitelikte, geçenlerde Azerbaycan sosyal medya kullanıcıları tarafından paylaşılan bir arşiv videosu dikkat çekti. Videoda, Barış Manço’nun Azerbaycan’a yaptığı bir ziyarette bir çayevine misafir olması ve Azerbaycan’ın çay geleneğinden bahsetmesi yer alıyordu. Barış Manço, Azerbaycan Türklerine ait şu tekerlemeyi söylüyor:

“Çayın biri gaydadır (kuraldır), ikisi cana faydadır, üçü nestir (uğursuzdur), dördü bestir (yeterlidir), çıktın beşe, vur on beşe, çay nedir, say nedir?”

(Bazılarına göre bu tekerlemenin üçüncü ve dördüncü kısımları “üçüncüsü ter getirir,........

© Yeni Ufuk Dergisi