ABD Başkanı Trump’ın dünyayı yönetmekten ve onun sorunlarından uzaklaşmak istediğini, ancak bu durumu bir küresel kaosa gitmeden dengeye oturtmak istediğini söyleyebiliriz. Geçen yazıda ABD’nin kendi kıtasında devasa bir güç olarak, dünyada da kendisiyle müttefik bölgesel güçlere dayalı yeni bir ittifak, yeni bir “status quo” kurmak istediğinden bahsetmiştik. Bu aslında küresel siyasi ve iktisadi düzenin nasıl kurulduğuna yönelik teorileri akla getirmektedir. Bugün size bir Uluslar İlişkiler Teorisi olan “Hegemonik İstikrar Teorisi’ni” ana hatlarıyla anlatacağım. Önce hegemonik istikrarı tanımlayalım.

Hegemonik İstikrar Teorisi (HİT), siyaset bilimi, iktisat ve tarih alanlarındaki araştırmalara dayanan bir uluslararası ilişkiler teorisidir. HİT, en genel ifadeyle, “tek bir devletin egemen dünya gücü veya hegemon olduğu durumlarda uluslararası sistemin istikrarlı kalma ihtimalinin daha yüksek olduğunu” söyler. Dolayısıyla hegemonyanın sona ermesi ile uluslararası sistemin istikrarı azalır. Hegemonyanın istikrarının kanıtı olarak, HİT savunucuları sıklıkla Pax Britannica ve Pax Americana'nın yanı sıra Birinci Dünya Savaşı öncesindeki (İngiliz hegemonyasının düşüşte olduğu zamanki) istikrarsızlığa ve iki savaş arası dönemdeki (Amerikan hegemonyasının dünya siyasetindeki varlığını azalttığı zamanki) istikrarsızlığa işaret eder.

Hegemonik istikrar teorisindeki temel mekanizmalar kamu mallarının sağlanması etrafında dönmektedir: Kamu mallarına ilişkin kolektif eylem sorunlarını çözmek için, kamu mallarının sağlanmasında orantısız bir payı üstlenmeye istekli ve bunu yapabilecek güçlü bir aktöre ihtiyaç vardır. Kamu malı ile ne kastedilmektedir? Açıklayayım: İktisat biliminde, bir kamu malı (toplumsal mal veya kolektif mal olarak da anılır) hem dışlanamayan hem de ikamesi olmayan bir maldır. Bir kişi tarafından kullanılması ne diğer kişilerin o mala erişimini engeller ne de başkaları tarafından kullanılabilirliğini azaltır. Dolayısıyla kamu malı aynı anda birden fazla kişi tarafından kullanılabilir. Kamu malları arasında bilgi, resmi istatistikler, milli güvenlik, eğitim ve sağlık hizmetleri, haberleşme ve ulaştırma altyapısı, adalet teşkilatı, hukuk ve şehircilik altyapısı yer alır. Dünyanın her yerine yayılmış olan kolektif mallara “küresel kamu malları” denilebilir. Burada bahsi geçen de küresel kamu mallarıdır. Bu anlamda uluslararası ticaret ve finans kurallarının oluşturulup uygulanması, küresel güvenlik, az gelişmiş ülkelerin kalkınma problemlerine destek, küresel bir yönetişim mekanizması gibi küresel kamu mallarının üretiminden hegemon sorumlu olmalıdır. Hegemonik istikrar, kendi kendini güçlendiren iş birliğini gerektirebilir; zira kamu mallarını sağlamak hegemonun çıkarınadır ve diğer devletlerin de kamu mallarını elde ettikleri uluslararası düzeni sürdürmek onların çıkarınadır. Burada da kastedilen şey, hegomonun uluslararası sistemi kurum ve kurallarıyla oluştururken kendisine faydalı olacak şekilde oluşturmasıdır. Öte yandan bir düzenin oluşması ve kuralların konması da istikrarsızlığı ortadan kaldıracağı için diğer devletlerin çıkarınadır. Sonuçta herkesin kazançlı........

© Yeni Birlik