Yorumlara bu konuda bir bilgi gelmeyince yapay zekâya sorayım dedim:

“Mehmet Akif'in ‘Bedr’in aslanları ancak bu kadar şanlı idi.’ dizesindeki edebî sanatlar?”

ChatGPT, “Mehmet Âkif Ersoy’un “Bedrin aslanları ancak bu kadar şanlı idi” mısraında birkaç önemli edebî sanat bulunmaktadır” diyerek “teşbih, beliğ teşbih, telif (özgün birleştirme). mübalağa (abartı)” gibi sanat adlarını sayarak kimi doğru, kimisi de hatalı birtakım bilgiler sıraladı fakat içlerinde “teşbih-i maklûb” yoktu.

Âkif’in mezkür mısrâında teşbih-i maklûb sanatı olduğunu bilemeyen yapay zekâ, aynı yazıda misal verdiğimiz Karacaoğlan’da zaten gösterebilecek değildi, ama gene de sordum:

“Karacaoğlan’ın "Yayla çiçeği kokuşlu, / kokar elif elif diye" dizelerinde edebî sanatlar?”

ChatGPT, “Karacaoğlan’ın “Yayla çiçeği kokuşlu, kokar elif elif diye” dizelerinde yer alan edebî sanatlar şunlardır” diyerek gene yarısı doğru kalanı yanlış “teşhis [kişileştirme], intak [konuşturma], teşbih [benzetme], telmih [hatırlatma], kinaye” gibi sanatlar sıraladı ve bunların izahını(!) yaptı.

Bu sefer yapay zekâya “teşbih-i maklûb” diye bir sanatı öğretmemişler mi, diye merak ettim doğrusu:

“Teşbih-i maklûb denilen sanatın örnekleri nelerdir?”

ChatGPT, “Teşbih-i maklûb, edebiyatta bir benzetme sanatıdır ve "ters çevrilmiş benzetme" anlamına gelir. Bu sanatta, normalde benzeyen ve kendisine benzetilen öğelerin yerleri değiştirilir. Yani, güçlü olanı zayıf olana değil, zayıf olanı güçlü olana benzetmek esastır” cevabı geldi ki fena değildi. Fakat tamamen kendi uydurması örnekleri fâciaydı:

"Aslan gibi kedi," "Deniz gibi bir damla," "Kartal gibi bir serçe" gibi saçma ifadeleri “edebî sanat” diye sunuyordu. “Yapay” zekâ........

© Yeni Asya