Bu kısım aslında “Birinci ve İkinci Faydanın” nasıl ve hangi yollarla sağlandığını gösteren yapısal ve teknik sebeplerdir. Bunlar, dinî metinlerin yapısından ve onları anlamaya çalışan âlimlerin farklılıklarından kaynaklanır ve pek çoktur.

Bazen Medine’de yaşayan İmam Malik’e (ra) ulaşan bir hadis, Kûfe’de yaşayan İmam Ebû Hanîfe’ye (ra) ulaşmamış veya ulaşsa da güvenebileceği bir kaynakla ulaşmamış olabilmektedir. Ezcümle, hadis âhad ise (isnadın herhangi bir tabakasında ravi sayısı tek ise), üstelik râvisi fakih birisi değilse ve bilinen fıkhî prensiplere ters düşüyorsa bu durumda fitnenin çok olduğu Irak bölgesinde yaşayan İmam-ı A’zam temkini ve tutarlılığı esas tutup bilinen temel İslâmî prensiplere göre (kıyas) fetva vermeyi tercih etmiştir. Buna mukabil Ahmed bin Hanbel (ra) ise rivayet zayıf dahi olsa onunla hüküm vermiştir.

Pek uzun izah isteyen bu teknik kısma birkaç numune ile işaret ettikten sonra asıl nass’ların yapısından kaynaklanan ihtilafa bir örnek daha verelim: Mesela, kadına değmenin abdesti bozup bozmayacağı meselesi, ilgili ayette “Eğer … küçük veya büyük abdesti bozmuş ya da kadınlara temas etmiş iseniz” buyurularak “lems” kelimesiyle ifade edilmektedir.7 Burada “lems” yani temas ile kastedilen nedir?

Hanefî Mezhebi burada “mecazî” bir anlatımla “cinsel temasın” kastedildiğini söyler ve........

© Yeni Asya