Türkçe ezanın Hatay ve Kıbrıs macerası

Mustafa Armağan

1932 senesinde Türkiye’de Arapça ezan yasağı uygulamaya geçirilirken, o tarihlerde henüz sınırlarımız dahilinde bulunmayan ve Fransız mandası altında yaşayan Hatay’da

(Antakya) durum nasıldı?

Nüfusunun hatırı sayılır bir kısmı Arap olan ve pek çok bakımdan “küçük bir Osmanlı” diyebileceğimiz Hatay’da işgalci Fransızlar ilginç bir şekilde ezana karışmamış ve dokunmamışlardı.

Hatay uzmanı merhum Mehmet Tekin’in verdiği bilgilere göre manda döneminde ezan yine Arapça okunmaya devam etmiş ve Türkiye’deki yasak Hatay veya o zamanki adıyla Antakya sınırlarından içeri girmemişti.

Ne var ki, 1939 yılında Hatay Meclisi’nde alınan bir kararla Türkiye’ye iltihak eden, ardından da Türkiye tarafından ilhak olunan Hatay’da Türk yönetiminin şehre girer girmez ilk acarlıklarından birisi, işgal yıllarında dahi Arapça okunmaya devam edilmiş bulunan ezan-ı Muhammedî’yi Türkçeye çevirmek ve Arapça ezanın okunmasını yasaklamak olmuştu.

Türkçe Ezan ve Menderes adlı kitabımda bulacağınız sözlü tanıklıklardan öğrendiğimiz kadarıyla bu şoke edici dayatma halk arasında hem bir şaşkınlık ve hayal kırıklığına, hem de sert bir tepkiye yol açmıştı.

Öte yandan 1938 yılında yapılacak olan referandumdan önce Türkiye’den Şeyh Efendileri cebren otomobillerle Hatay’a götüren ve orada Türkiye’ye katılma yönünde oy kullanmalarını sağlamak üzere propaganda yaptıran sözde laik Türkiye Cumhuriyeti’nin şehre hakim olur olmaz ilk icraatının, sömürgeci Fransızların bile dokunmaya gerek görmediği ezanın Türkçeye çevrilmesi ve Arapça aslının okunmasını yasaklamış olması, Müslümanlar için en hafifinden onurlarını yaralayıcı bir girişim olmuştu.

Aldatılmış ve kandırılmış olduklarını ve kendilerine referandum sürecinde verilen sözlerin, vaadlerin tutulmadığını acı bir şekilde yaşayıp görmüşlerdi.

Türkçe ezan protestolarına aynen 1932’de Bursa’da yapıldığı gibi cezalarla........

© Yeni Akit