Yıldırım Koç yazdı…

Eski TKP’yi, Sovyet Rusya ile ilişkilerini ve Mustafa Kemal Paşa’nın Sovyet Rusya’ya bağımlı komünistlere ilişkin tavrını anlayabilmek için bilinmesi gereken bir ayrıntı, Sovyet Rusya’nın kendisine bağımlı komünistleri Ortadoğu politikasında kullanma çabasıdır.

Sovyet Rusya, Türkiye’de kendisine bağlı olarak faaliyet gösteren komünistleri, Ortadoğu ülkelerinde casusluk ve propaganda işlerinde de kullanmaya çalıştı. Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası yöneticilerinden Salih Hacıoğlu, 6 kişilik bir grubun başında, bu işle görevlendirildi:

“Böylece THİF’nin ikinci faaliyet dönemi başlar. Nazım Bey’in parti yönetimine ağırlığını koyduğu bu dönemde Salih Hacıoğlu, partinin merkez komitesinde yer alsa da, asıl faaliyet yürüttüğü alan Komintern kararıyla Ankara’nın güneyine kaydırılır. Salih Hacıoğlu’nun Ağustos 1922’ye kadar yürüteceği görev, 6 kişilik bir grubun başında ‘merkezleri Mersin ve Mardin’de (Mardin, Mezopotamya için) olmak üzere, Suriye, Arabistan ve Mezopotamya’da bağlantı, propaganda ve bilgi toplama’ faaliyetidir.” (Akbulut, Erden – Ülker, Erol, Hafî TKP ve THİF Genel Sekreteri Salih Hacıoğlu, Belgelerle Yaşamöyküsü, Sosyal Tarih Yay., İstanbul, 2020;19)

1880 yılında doğan Salih Hacıoğlu (Baytar Salih) Türkiye komünist hareketi tarihinde çok önemli bir kişidir. Hafî TKP’nin ve Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası’nın genel sekreterliğini yaptı. 1928 yılında Sovyetler Birliği’ne gitti, aynı yıl Komintern kararıyla TKP’den ihraç edildi. 1949 yılında tutuklandı ve 10 yıl hapse mahkum edildi; “emek kampı”na gönderildi. Burada 1954 yılı Nisan ayında öldü. SSCB Yüksek Mahkemesi Askeri Heyeti 27 Şubat 1956 tarihindeki kararıyla, Salih Hacıoğlu’nu tamamen akladı. (Akbulut-Ülker,2020;184)

Salih Hacıoğlu, okuyuculara şu şekilde tanıtılmaktadır: “Salih Hacıoğlu, Ankara’da başladığı komünist faaliyetini, Mezopotamya’ya yönelik olarak Adana ve Mersin bölgesinde sürdüren, bir süre İstanbul’da bulunduktan sonra taşrada, özellikle Samsun-Trabzon hattında yürüten ender komünist önderlerden biridir.” (Akbulut-Ülker,2020;11)

Ortadoğu ülkelerindeki casusluk işini örgütleyen kişiyse, Sovyetler Birliği’nin Ocak 1922 – Nisan 1923 döneminde Ankara’da elçilik görevini üstlenen Simon İvanoviç Aralov’du.

Aralov, yayımlanan anıları nedeniyle Türkiye’de epeyce yaygın olarak tanınan bir kişidir. Genellikle bilinmeyen özelliğiyse, çok önemli bir istihbaratçı olmasıdır. İstihbaratçılığa subay olarak görev yaptığı Çarlık Ordusu’nda başlayan Aralov, Kızıl Ordu’ya bağlı olarak 21 Ekim 1918’de oluşturulan askeri istihbarat örgütü GRU’nun kurucu başkanıydı. Bu görevini 1919 yılı Temmuz ayına kadar sürdürdü. Daha sonraki yaşamında da, çeşitli dönemlerde kesintiye uğrasa da, Sovyetler Birliği askeri istihbaratıyla ilişkileri devam etti.

1922 yılı Haziran sonu veya Temmuz başında Komünist Enternasyonal Yürütme Komitesi adına Ankara’da bulunan Aralov’a gönderilen yazıda şu talep edilmektedir: “Hem Anadolu’da, hem de mümkünse İstanbul’da Türk yoldaşların çalışmalarının genel yönetimini üzerinize almanız gerekiyor. Varolan o ortamda bile çalışmaların başarılı olmasını ancak bu sağlayabilir. Bu nedenle, acele yanıtınızı bekliyoruz.” (AKBULUT, Erden-Tunçay, Mete, Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası, 1920-1923, Sosyal Tarih Yayınları, İstanbul, 2007;222)

Komünist Enternasyonal Yürütme Komitesi adına Ankara’da bulunan Aralov’a gönderilen bu yazıda istenenler aşağıda belirtilmektedir:

“Şimdi ise, Anadolu hareketinin doğrultusunu korumanın ve boyutlarını genişletmenin diğer yoluna gelelim: Suriye, Mezopotamya, Mısır, vb. (…)dır. Oralardan gelen kısıtlı haberlerin hepsi, iki ciddi hususa: Araplar ile Türkler arasındaki düşmanlığın giderildiğine ve bütün ülkelerde isyancılığın geniş çapta yayıldığına işaret ediyor. Her iki gelişme de, bizleri Suriye ve Mezopotamya ulusal hareketlerinin Anadolu ulusal........

© Veryansın TV