Hüseyin Vodinalı yazdı…

1701 ile 1714 arasındaki, İspanya ve Fransa’ya karşı İngiltere, Almanya, İtalya’nın olduğu “İspanyol Veraset Savaşı” kara ve denizlerdeki ilk dünya savaşı sayılsa da biz yine bildiğimiz yerden başlayalım.

Kuşkusuz dünya ve jeopolitik konularında derin ve engin bilgilere sahip İngilizlerin “History repeats itself” deyişi, dilimize “Tarih tekerrürden ibarettir” diye geçti.

Bu içeriğiyle uyumlu olarak kendisini çok defa doğrulayan bir ifadedir. Ben buna kapitalizmin kendini tekrarlayan döngüsü de derim.

1500’lerden itibaren Batı’yı eksen alan dünyamızda büyük güç mücadelesinin örüntüsü pek değişmedi: yükselen yeni güç-gerileyen eski büyük güç, buna paralel yayılan ekonomik kriz, otoriter ve hırslı liderler ve sonuç; büyük savaş veya dünya savaşı.

Dünyayı 1914’e getiren koşullar belliydi; Büyük güç (ABD’yi yitirdiği için gerileyen) emperyalist İngiltere, yükselen güç ulusal birliklerini sağlamış olan Almanya ve İtalya idi. 1876 yılında Avrupa ve Kuzey Amerika’da başlayan ekonomik durgunluk 1907’ye gelindiğinde tarihin ilk büyük borsa-mali krizine yol açtı. Büyük güç rekabetinin ortasında çöküşü karşıt dengeler sayesinde 300 yıl geciktirilen Osmanlı pastası vardı. Yeni keşfedilen petrolün bolca bulunduğu toprakları tüm emperyalist güçlerin ağzını sulandırıyordu. Avrupa ve Afrika’da yapılan savaşın en önemli sonuçları, Osmanlı’nın tarihe karışması, modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması, Ortadoğu’da yeni bir petrol denkleminin kurulması, İngiltere ve Almanya’nın büyük ekonomik çöküntüsü ve ABD’nin kıyısına uğramayan savaştan güçlenerek çıkması oldu. Tabii belki de en önemli sonuç, Rus Çarlığı’nın yıkılıp büyük Sovyetler Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin kurulmasıydı.

Dünyayı 1939’a getiren koşullar da tıpatıp aynı olmasa da baştaki örüntüyü takip ediyordu. 1929 büyük buhranı Avrupa’yı da sarmış ve yine emperyal hırsları olan diktatörler (sadece Hitler değil Roosevelt ve Çörçil’i de sayın) sahneye çıkmıştı. Ama bu kez işin içinde Asya da vardı. Çin’i işgal eden Japonya, yükselen güçler Almanya ve İtalya’ya katılıyor ve Anglosaksonlara karşı bir kez daha şanslarını deniyorlardı. Elbette bu savaşın sürpriz faktörü ABD oldu. İngiltere artık yorgun hegemon idi. Üzerinde güneş batmayan ve dalgalara hükmeden büyük Britanya savaştan yine galip........

© Veryansın TV