Modern çağın en derin kırılmalarından biri, bilginin salt öğrenme ya da keşif süreci olmaktan çıkıp toplumsal kontrolün temel aracına dönüşmesidir. Oysa bilgi, en az güç kadar politiktir. Fransız filozof Michel Foucault’ya göre bilgi, sadece hakikati açıklamak için kullanılmaz; denetim kurmak ve düzeni meşrulaştırmak amacıyla da işlev görür. Bilgi ile iktidar arasında doğrudan bir ilişki vardır. Bilgi, nesneleri tanımlarken o nesneler üzerinde nasıl davranılması gerektiğini de belirler.

Peki, bu süreçte akıl nerede devreye giriyor? Daha önemlisi, nasıl bir akıl? Bugünün dünyasında hâkim olan akıl tipi, “araçsal akıl”dır. Yani amaçlardan çok araçlara odaklanan, değerlerden çok verimlilik peşinde koşan bir akıl. Araçsal akıl “ne yapmalıyım?” değil, “nasıl yaparım?” sorusunu merkeze alır. İşte bu yüzden bilgi, artık teknik bir stratejiye dönüşmüştür.

Müfredatlar, istatistikler, kurumlar medya organları, istihbarat birimleri, hepsi bilgi üretir. Kimin elinde daha çok bilgi, veri, algoritmalar, yapay zekâlar, iletişim ağları varsa, o güçlüdür. Bilgi, sınırları çizilmiş bir düzenin içinde dolaşır. Her bilgi, bir seçimin sonucudur; hangi veriler toplanır, hangileri saklanır, hangileri istatistikleşir, hangileri öne çıkarılır veya karanlıkta bırakılır. Bu seçimi yapanlar, sadece gerçeği sunmaz; gerçeği de kurar.

Medya, bu sürecin başlıca aktörüdür. İnsanların neyi bilmesi, neyi unutması gerektiğine karar verir. Bazı haberler büyütülür, bazıları yok sayılır. Araçsal aklın şekillendirdiği bir toplumda bilgi anlam arayışının ötesinde bir kontrol mekanizmasıdır. Devletin resmî ideolojisinden dijital platformların algoritmalarına kadar her yerde, bilginin nasıl dolaşıma gireceği, kimin hangi bilgiye erişeceği ve neyi “doğru” kabul edeceği belirlenmiş durumdadır. Bu da bizi şu soruya getiriyor: Bilgiye gerçekten sahip olan mı özgür, yoksa sadece verileri yöneten mi güçlü?

Bilgi (veri) modern dünyada görünmeyen bir........

© tv100