Ceza dâvasında bir veya daha fazla fail vardır. Bunlar suçu işleyen kişilerdir. Ayrıca bu fail ve veya faillerin suç ortakları olabilir. Bunlar, yardım ve yataklık yapan, suç âleti temin eden, suçun işlenmesini kolaylaştıranlardır. Bir de aslî mânevî failler vardır. Bu kimse veya kimseler, doğrudan suçun içinde yer almaz ama konuşma, yazı ve telkinleriyle fail veya failleri suça teşvik eder, cesaretlendirirler. Cinayetten yol kesmeye kadar ceza hukukunun, suç saydığı hangi fiil varsa onların hepsi bu çerçeveye girer. Bir misal vermek gerekirse vâdesi dolduğu hâlde ödenmeyen borca dair ihtilaf, bir hukuk dâvasıdır. Dünyada oldum olası ceza dâvaları, hukuk dâvaları ve birçok çeşidiyle dâvalar vardır. Dâvalar, şahıslar arası, şahısla devlet, şahısla şirket, devletle devlet, trafik, kaza, arazi, miras… şeklinde uzayıp gider. Bir siyâsî ve içtimâî teşkilatlanmayı "Devlet" yapan 5 temel şart varsa bunların birincisi hukuktur, adalettir. Devlet mekanizmasını işleten Hükûmetlerde, zaman zaman bâzı bakanlıklar lağvedilip yeniden ihdas edilebilmektedir. Adalet Bakanlığının cemiyet ve devlet hayatında bir gün dahi olmadığı yaşanmamıştır: Devlet, adalet tesis etmekle mükelleftir. Devlet, ilgili mahkemeleri kurar, hâkim, savcı ve adli çalışanları tayin eder, onların eliyle de adalet tesis edilir. Devlet, yalnızca vatandaşlarıyla vatandaşları, vatandaşlarıyla kendisi arasındaki ihtilafları halletmek için yargılama denen muhakeme yapıp haklıyla haksızı, suçluyla suçsuzu ayırma sistemini işletmez. Devlet, vatandaşlarıyla üçüncü devlet vatandaşları ve vatandaşlarıyla üçüncü devletler ve kendisiyle üçüncü devletler arasındaki niza, ihtilaf için de devrededir. Bâzı hallerde daha büyük adım atılarak üçüncü kişilerle devlet, üçüncü devlet veya........

© Türkiye