21. yüzyıldan önce tartışmalar şurada kilitlenirdi: "Sağcı mısın, solcu musun?" Bazı ülkelerde sağ ya da solun neredeyse yasaklı olması sebebiyle bu tartışma başka isimler altında yapılırdı ama yaklaşım değişmezdi. Aradan geçen zamanda sağ ve sol ekstrem uçlardan ortalara doğru kaymaya başlayınca bu tartışmanın yerini başka tartışmalar almaya başladı. Sol taraf kolektivizmi sağ taraf kapitalizmi desteklerken, sosyal demokrasi ve liberalizm kavramları daha fazla konuşulur oldu. Komünizm çökerken, özelleştirmelerle beraber liberalizm yükselişe geçti. Ancak kapitalizm bir süre sonra liberalizmi sömürmeye başladı ve pandemide bir de "devlet kapitalizmi" gibi bir bel ürettik. Aslına tüm bunların temeli iktisadi sistemlere dayanıyor. Dolayısıyla taraf seçmeden önce meselenin kaynağına inmekte fayda var. İktisadi sistem esasında, ulusal ekonomide ihtiyaçlarla üretim arasındaki dengeyi en etkin şekilde sağlayacağı savunulan bir mekanizmanın bütünüdür. Şu hâlde sistemler arasında amaç açısından değil, bu amaca varmak için önerilen yöntem ve araçlar açısından farklar vardır denilebilir. İktisadi Sistemler çeşitli yönlerden sınıflanabilir. Geniş bir tanımlama ile kapalı ekonomik sistemler ve mübadele ekonomisi sistemleri olarak iki grupta toplamak mümkündür. Kapalı ekonomi sisteminde üreticiler yalnız kendi ihtiyaçları için üretimde bulunurlar. İhtiyaç-üretim dengesi dışa kapalı bir grup içinde kurulur; dışarıdan mal almak veya dışarıya mal satmak yolları aranmaz. Tarih boyunca hiyerarşik bir sosyal bünyeye sahip olan kapalı ekonomilerde, üretim faaliyetini ve ürünlerin fertlere dağılımını, bütün iktidarın ve hakların tek sahibi olan şef, senyör, reis, kral, sultan vs. ayarlardı. İhtiyaçlar basit olduğundan üretim tekniği de ilkeldi. Güven duygusu, bağımsızlık tutkusundan önce geliyordu. Bazı ülkelerde hâlâ devam eden ama artık genellikle tarihte kalmış bu sistemde, bağımsızlığın iktisadi güven yanında pek önemi yoktur. Yine tarihte mübadele ekonomisi sistemlerinde, her fert kendi ihtiyacından daha çoğunu üretip bu fazlayı diğer ihtiyaçlarını üretemediği mallarla mübadele ederdi. Bu sonucu oluşturan iş bölüşümü ve uzmanlaşmaydı. Mübadele........

© Türkiye