Eskiler, “Yaz gününde güneşsiz, kış gününde ateşsiz, ele güne karşı kardeşsiz, koma beni Allahım” diye dua eder. Ama en namlı düşmanlık hikâyeleri de kardeşler arasından çıkmıştır. Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lügati’t-Türk’te “kardeş” tabirini aynı karından olan iki çocuk diye tarif eder. Farsça “birader” tabiri Türkçe’de de aynı şekilde kullanılır. Aynı karında olmasa da aynı babanın sulbünden gelenlere de kardeş denmiştir. Annesi bir olup da babası ayrı olan kardeşlere üvey kardeş denir ki, “anneden kardeş” manasınadır. “Ök” anne, “ögey” anneden, “öksüz” ise annesiz demektir. Eski bir Türk atasözünde, “Kandaş kandaşı urur, ögdeş ögdeşi tartar” der ki, “Baba bir kardeş incitir, ana bir kardeş kayırır” demektir.

Kardeş olunuz!

Ne kadar ulvi bir mana taşır ki, aynı aile, kabile, hatta millete mensup kişiler mecazen kardeş olarak vasıflandırılır. Nuh, Hud, Salih, Lut gibi peygamberler (aleyhimüsselam), Kur’ân-ı kerimde, ilahi tebliği ulaştırdıkları kavimlerinin kardeşi olarak takdim edilir. Müsrifler de “şeytanın kardeşleri” olarak vasıflandırılır (İsrâ 27). Âyet-i kerimede “Şüphesiz müminler kardeştir” buyuruluyor (Hucurat 10). Arapça’da “Ah” kardeş, “ihve” ve “ihvan” kardeşler demektir. Kardeş olmak birbirlerini kayıtsız sevmek ve kusurlarını hoş görerek tesanüt (dayanışma) hâlinde olmayı icap ettirir. Peygamber aleyhisselam, veda hutbesinde, “Ey Allahın kulları, kardeş olunuz!” buyurdu. “Ahî” kardeşim demektir ve ahîlik Selçuklular zamanında Anadolu’da teşekkül etmiş tasavvufi esnaf teşkilatının adıdır ki, Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda ve cemiyetin mayasında büyük rol oynamıştır. Tarikat mensupları da birbirine kardeş diye hitap eder. Anadolu kadını, ölen kardeşine, “Eş bulunur, evlat bulunur, kardeş bulunmaz!” diye yanardı. Göktürk hakanı Bilge ile Kültigin, Selçuklu Sultanı Tuğrul ile Çağrı Bey, Osmanlı Sultanı Orhan ile Alaaddin Paşa tarihte az sayıdaki ahenkli kardeşlik numunelerindendir. Dede Korkut hikâyelerinde, kardeşler birbirini kayırıp korur, icabında intikamını alır. Kardeşi olmayan, kötü talihine yanar. Türkler, “Yaz gününde güneşsiz, kış gününde ateşsiz, ele güne karşı kardeşsiz, koma beni Allahım” diye dua eder.

Ne ölsün ne onsun!

Bu kadar ulvi manası olmasına rağmen, tarihte en büyük düşmanlıklar da kardeşler arasında cereyan etmiştir. Halk arasında, “Dost kazanmaya bak; düşmanı anan da doğurur” sözü meşhurdur. “Hiç düşmanım yok!” diyene, “Kardeşin de mi yok?” demişlerdir. Bunun sebebi nedir? Kardeşlik, insan hayatının en uzun devam eden münasebetlerindendir. Beraber yaşarlar. İnsan karakterinin teşekkülünde en kritik safha olan çocukluk ve ergenlik çağını çoğu defa beraber geçirirler. Birbirlerine hissî bağlanırlar.........

© Türkiye