Dost ve kardeş ülkeler de bayram hazırlığı yapar, kapı çalacak minikler için şirinlik, halaviyat hazırlarlar... Ramazan Bayramı, kamerî seneye göre şevvâl ayının birinci günüdür, bütün dünyada Iyd-ı fıtr diye tanınır. Aslı şükür bayramıdır, bir tek bizde şeker bayramı diyenler çıkar. Anadolu’da söz şekerlemedan açıldı mı akla lokum gelir. Bayram öncesi bakkallar sandık sandık mal getirir, “Yapalım len bir hovardalık” diyen kopiller iki bisküvi arasına lokum sıkıştırtırlar. Kaymaklı piskot henüz çıkmamıştır daha. Efendim lokum lokmadan (çoğulu lükūm) gelir. Bazı Araplar “râhatü’l-hulkum” (boğaz rahatlatan) derler ona. Evvelce bal pekmez ve unla yapılır, daha tabiidir, helva tadındadır. “Kelle şekeri” ve “nişasta” yayılınca (17. yy.) işler kolaylaşır.

MARİFET NİŞASTADA

Su, şeker ve nişasta bakır kazanlarda kaynatılır. Emeği çoktur, en az iki saat tahta mablakla aynı yöne karıştırılır. Avrupalılar buna sabredemez jel, jöle ile geçiştirmeye bakarlar. Kıvam alan lokum kalıplara dökülür, kesilir, dilimlenir, birbirine yapışmasın diye araya nişasta (bilahare Hindistan cevizi) serpilir. Sadece sadesi değil, fındıklı, fıstıklı, cevizli, bademli, portakallı, güllü, çilekli, limonlu, naneli, vanilyalı, zencefillisi de yapılır. Çifte kavrulmuşları daha serttir, Antep fıstığı çok yakışır.
Bir İngiliz seyyah İstanbul dönüşü karşılayanlarına lokum tutar. Âdeta kapışır, “Başka yok mu” diye sorarlar. O günden sonra İstanbul yolcuları “Turkish Delight” almadan dönmez yurduna. Asitanede olduğu kadar Safranbolu’da, Afyon’da hatta Libya, Tunus ve Hicaz’da imal edilir. Bosna’da kahvenin yanına mutlaka lokum iliştirilir. Osmaneli’de ayvalısı yapılır, pütürlüdür, meyve hissi verir. Gümülcine ve Serez’de bergamot ve sakız ilavelidir. Isparta’da gül yaprakları ile bezenir. Romanya ve Bulgaristan’da olması şaşırtıcı değil. 1964 itibarı ile Kaliforniya’da, sonra Kanada ve Brezilya’da da (Manjar Turco, Delicia Turca) üretilir.

PADİŞAH’IM ÇOK YAŞA

Adı “akit”ten (andlaşma, sözleşme) gelen akide ulufe merasimlerinde yeniçerilere dağıtılan hususi bir şekerdir. Asker de “Padişah’ım çok yaşa” der sadakatini dile getirir. Malzemesi aynı lokum gibi su şeker nişasta olsa da cam gibi şeffaf ve serttir. Kaynayan malzeme mermerde soğutulur, şeritler hâline getirilir ve makasla kesilir. Sertleşenler çekiçle kırılır. Rengi ve çeşidi çoktur bakır kaplı kavanozlardan göz kırpar. Uzun ömürlüdür, akmaz kokmaz. Hava aldırmaz ve serinde saklarsan uzun süre bozulmaz.

YEMEYEN PİŞMAN

Evlerde yapılan un helvasının içinde ne var? Un yağ şeker. Pişmaniyenin içinde de aynıları var. Biri kaşıkla tabağa, öbürü tel tel kutuya. Efendim hadise Kocaeli’de geçer. O gün usta akide yapmak üzere şerbet kaynatmış, kıvam aldırmış, soğusun diye mermere yaymıştır. Çırağı ise helva için un kavurmaktadır. O ara jandarma gelir ustayı şahit olduğu bir........

© Türkiye