Prof. Dr. Burak Gönültaş Cumhuriyet Üniversitesi Suçla Mücadele ve Uygulama Merkezi Müdürü Kayıp ve kaçırma vakalarını önlemenin temel kuralı, ebeveynlerin çocuklarını etkili ve aktif gözetmeleridir. Aktif gözetim, bir yandan çocukları ile aralarındaki duygusal ve güvenli bağı tesis ederken, diğer yandan çocuğa zarar vermeyi planlayan kişilerin de bu isteklerinden vazgeçmesini sağlayacaktır. Son yaşanan Narin vakası şunu gösterdi: Doğrulanmamış bilgiler soruşturmalara fayda yerine zarar veriyor. Kamuoyu yeterince bilgilendirilmediğinde uzman olduğunu iddia eden kişiler çeşitli negatif sosyal algılar oluşturuyor. Çocuğumuzu takip ettiğimizi hem çocuğumuza hem de etrafındaki insanlara hissettirmeliyiz. Narin Güran vakasında acı bir şekilde gördüğümüz üzere kayıp ve kaçırılan çocuk vakaları; çocuğu mağdur eden, toplumda infial uyandıran ve başta ebeveynler olmak üzere insanları korkutan ciddi bir problemdir. Çocuktan belli bir süre ebeveynlerinin ve bakım verenlerinin haberdar olamaması durumunda “çocuğun kayıplık durumu” ortaya çıkmaktadır. Çocuk kayıpken pek çok mağduriyete açık hâle gelmektedir. Çocuk basit bir yaralanmadan hayatını kaybetmeye kadar pek çok olumsuzlukla karşılaşabilir. Hatta kaybolduğunda çocuğun başına hiçbir şey gelmese bile, sadece yakınlarından uzak kaldığı süre boyunca yaşadığı korku çocuğun ciddi travmalar yaşamasına sebebiyet verebilir. Bu yüzden kayıp vakalarında bütün müdahaleler çocuğun bulunması üzerine olacaktır. Kayıp vakalarında çocuğun mağduriyetinde ciddi sonuçlara yol açabilecek durumlar ise kaçırma vakalarında karşımıza çıkar. Kaçırmada, çocuğun kaybolmasında kasıtlı bir durum vardır ve bu kayba bir fail sebep olmuştur. Kaçırma, çocuğun ebeveynlerinden ya da bakım verenlerinden izinsiz olarak bir yetişkin tarafından, zorla ya da kandırılarak bir yerden başka bir yere taşınması ve cebren alıkonulmasıdır. Failler çocukları kaçırarak onlar üzerinden maddi bir menfaate ulaşma, intikam alma, evlatlık edinme ya da istismar etme gibi motivasyonları güdebilirler. Çocuk failin ne kadar otoritesi altında kalırsa, o kadar zarara uğrama ihtimali artar. Bu sebeple kayıp vakalarındaki yaklaşıma ilave olarak sadece çocuğun bulunması değil aynı zamanda kaçıran failin yakalanması da gereklidir. Başta suç soruşturması olmak üzere uzmanlık gerektiren birçok yaklaşım sürece dâhil olmalıdır.

YAKLAŞIMIN TEMEL MOTTOSU

Kayıp ve kaçırma vakalarına yaklaşımın ana mottosu, “çocuğun sağ ve salimen bulunmasıdır”. Sağ bulunması ile kastedilen çocuğun hayatta kalmasıdır. Salimen ile kastedilen ise çocuğun kayıplık müddetince herhangi bir ihmal, istismar ve zarara maruz kalmadan bulunmasını sağlamaktır. Çocuklar içinde bulundukları gelişimsel dönem itibariyle kendilerini fiziki ve mental olarak korumakta dezavantajlı konumdadırlar. Kayıpken bir failin etkisi olmasa bile açlık, iklim zorluklarından korunamama, yırtıcı hayvan ya da sokaktaki diğer olumsuzluklardan zarar görme, nehir-göl-çukur gibi yerlere düşme gibi birçok riskle karşı karşıya kalabilirler. Eğer kayıplığa bir fail etkisi varsa yani kaçırma durumu söz konusu ise bu durumda riskler çocuk aleyhine daha çok artmaktadır. Bu yüzden durumun iyi anlaşılması ve vakaya hızlı bir şekilde müdahale edilmesi gerekmektedir.

FAİLLER EN YAKINDA OLABİLİYOR

Kayıp çocuk soruşturmaları polis soruşturma tekniklerini, çocuğun aranmasını ve toplumun yardımını içeren özel vakalardır, çünkü kayıp çocukların soruşturulması zamana karşı bir yarış gerektirir. Bu sebeple kayıp vakalarında çocukların bulunabilmesi için tesirli bir mekân ve zaman yönetimi şarttır. Çocuğun içinde bulunduğu gelişimsel çağa göre uzaklaşabileceği alan hesaplanmalı, coğrafik analizler yapılmalı ve en son görüldüğü yer baz alınarak genişleyecek şekilde arama faaliyetleri gerçekleştirilmelidir. Arama faaliyetlerinde gereklilik durumuna göre arama köpekleri, helikopter, drone, arazi araçları vs. kullanılmalı, gönüllü........

© Türkiye