Çin’in bugün geldiği noktada teknoloji devi ve dünya sanayisinin lokomotifi hâline gelişi, Mao sonrası liderlerin —özellikle Deng Xiaoping’in, Atatürk modelinden esinlenerek uyguladığı reformcu politikalarla doğrudan ilişkilidir. Bu gelişmeler ışığında Türkiye’nin çok partili sisteme geçiş sürecinin zamanlaması, uygulanışı ve neticeleri de tartışılmalıdır. Zira Atatürk döneminin sanayileşme başarısı, eğitim reformları ve dışa bağımlılığı azaltma vizyonu, çok partili dönemde yerini plansız kalkınma ve dış borçlanmaya bırakmıştır.

Bu makale, Türkiye’nin Atatürk modelinden uzaklaşmasının ekonomik, siyasal ve kültürel sonuçlarını tartışırken, Çin’in bu modeli nasıl adapte ettiğini ve ne ölçüde başarılı olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda Türkiye için geleceğe yönelik bir vizyon önerisi geliştirilecektir.

1.1 Ulusal Kurtuluş Mücadelesi

Her iki liderin ortak noktası, ülkelerini emperyalizme karşı kurtararak bağımsız bir ulus-devlet kurma vizyonudur. Mustafa Kemal Atatürk, Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılması sonrasında Türkiye Cumhuriyeti’ni kurarken, emperyalist güçlere karşı ulusal bir direniş örgütlemiştir. Mao Zedong ise Çin’de Japon işgaline ve iç savaşlara karşı bir halk devrimi gerçekleştirerek Çin Halk Cumhuriyeti’ni 1949 yılında ilan etmiştir.

1.2 Eğitim ve Bilim Vurgusu

Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir” sözü ile Mao’nun “Bilgi güce dönüşmeli” yaklaşımı, her iki liderin de eğitim ve bilime verdiği önemi göstermektedir. Atatürk döneminde kurulan Halkevleri, Köy Enstitüleri gibi kurumlar; Mao’nun okuma-yazma kampanyaları ve kırsal eğitim seferberliğiyle benzerlik arz eder. Bu sistemler toplumun üretici bireyler hâline gelmesi için temel oluşturmuştur[^1].

2.1 Türkiye’de Atatürk Dönemi Ekonomisi

1923-1938 arasında Türkiye’de uygulanan devletçilik modeli, planlı kalkınma ve sanayi yatırımları ile ön plana çıkmıştır. Atatürk’ün girişimiyle kurulan Sümerbank, Etibank, uçak fabrikaları (Kayseri Tayyare Fabrikası), tarım reformları gibi adımlar; Türkiye’yi kendi uçağını üreten, makine ihracatı yapan bir ülke konumuna getirmiştir[^2].

2.2 Çin’de Mao Sonrası Ekonomik Dönüşüm

Mao döneminde ağır sanayi yatırımları ve kolektif tarım politikaları uygulanmış olsa da esas sıçrama, Deng Xiaoping ile başlamıştır. 1980 sonrası Çin, “tek partili fakat piyasa açılımına dayalı sosyalist ekonomi” modeline geçerek dış ticaretini artırmış, sanayi bölgeleri kurmuş ve inovasyonu teşvik etmiştir[^3]. Deng, Atatürk’ün modeline benzer şekilde önce iç üretim gücünü artırmış, ardından dünyaya açılmıştır.

3.1 Tek Parti Döneminde Türkiye

Cumhuriyet Halk Partisi’nin tek parti yönetimi, inkılapların yerleşmesi ve halkın eğitilmesi açısından avantaj sağlamıştır. Atatürk döneminde yargı reformu, laiklik ve kadın hakları gibi alanlarda ciddi ilerlemeler kaydedilmiştir. 1946 sonrası çok partili hayata geçiş ise hızlı ve hazırlıksız bir dönüşüm olmuş, zamanla ideolojik kutuplaşmalara ve politik istikrarsızlıklara neden olmuştur[^4].

3.2 Çin’de Parti Disiplini ve Merkeziyetçilik

Çin Komünist Partisi, halen tek parti sistemi ile yönetilmektedir. Bu yapı, uzun vadeli kalkınma planlarının istikrarlı şekilde uygulanmasına olanak tanımaktadır. Parti disiplini sayesinde kamu yatırımları stratejik alanlara yönlendirilmiş, milli teknoloji yatırımları hız kazanmıştır. Türkiye ise sık sık değişen koalisyonlar ve politik yönelimler nedeniyle istikrarsız kalkınma süreçleri yaşamıştır[^5].

Dipnotlar:

[^1]: Zürcher, E. J. (2004). Turkey: A Modern History. I.B. Tauris.
[^2]: Keyder, Ç. (1981). The Definition of a........

© Turkish Forum