Bir ülkede belirli bir zaman diliminde üretilen gelirin kişiler arasında bölüşümü “gelir dağılımı” olarak tanımlanır ve fonksiyonel, kişisel, sektörel ve bölgesel bazda ölçülür. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 27 Aralık 2024 tarihinde açıkladığı Gelir Dağılımı İstatistiklerine göre gelir dağılımında adaletsizlik devam etmektedir. Türkiye, gelir dağılımı adaletsizliğinin en yüksek olduğu OECD üyesi ülkeler arasındadır. Kosta Rika (0,49), Şili (0,46) ve Meksika’dan sonra (0,42) 4’ncü sırada yer alırken, Türkiye’ye en yakın ülke Bulgaristan’dır.

Gelir eşitsizliğinin temel nedenleri arasında ekonomik, sosyal ve coğrafi faktörler yer almaktadır. Eğitim seviyesindeki farklılıklar, gelir seviyelerini belirleyen önemli faktörlerden biridir. Bölgesel eşitsizlikler bir diğer faktördür. İşsizlik oranlarının yüksek olması ve kayıt dışı istihdam, gelir dağılımında eşitsizliğe yol açar. Dolaylı vergilerin oranının yüksek olması, gelir dağılımındaki adaletsizliği artırmaktadır. Sermaye ve mülkiyetin belirli bir kesimde yoğunlaşması, gelir eşitsizliğini derinleştirir. Emlak, tarım arazileri ve finansal varlıklar gibi sermayenin eşit olmayan dağılımı, gelirdeki eşitsizlikle doğrudan ilişkilidir.

OECD ülkeleri arasında Gini Katsayısı, 0.25-0.35 arasında değişmektedir. Bu katsayıya göre gelir adaletsizliğinin en düşük olduğu ülkeler Slovakya (0.22) ile Slovenya’dır (0.25). Katsayı İtalya’da 0.33, İspanya’da 0.32, Yunanistan’da 0.31, Fransa ve Almanya’da 0.29, Çekya’da 0.25’tir. Türkiye’nin 0,413’lük değeri, gelir eşitsizliğinin OECD ortalamasının üzerinde olduğunun işaretidir. Türkiye’de ilk yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay bir önceki yıla göre 0.6 puan azalarak yüzde 48.1 iken, en düşük gelire sahip yüzde 20’lik kesimin aldığı pay 0.2 puan artarak 2017 yılındaki seviye olan yüzde 6.32’e ulaşmıştır.

Bir ülkede gelir dağılımını ölçmek için kullanılan iki temel gösterge Gini Katsayısı ile P80/P20 oranıdır. Katsayı, büyüdükçe dağılımdaki eşitsizlik artar.Oran ne kadar yüksekse, gelir dağılımı o kadar eşitsizdir.

Teorik olarak ülkede eğer gelir eşit paylaşılmış ise Gini Katsayısı “0” olur. Toplumdaki gelirleri sadece bir kişi almış ise katsayısı “1” e eşittir. Gini Katsayısı, emekli ve dul yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transfer gelirleri dışarıda tutulduğunda 0.423’tür. P80/P20 oranı, en yüksek gelir elde eden yüzde 20’lik kesimin gelirinin, en düşük gelir elde eden yüzde 20’lik kesimin gelirine oranını gösterir. Bu oran 7.7’dir. Oran ne kadar yüksekse, gelir dağılımı o kadar eşitsizdir. Bir önceki yıla göre 0.007........

© Turkish Forum