Son yıllarda bölgesel ve küresel düzeyde ciddi dönüşümlere tanıklık ediyoruz. Peki bu dönüşümlerin ardından sürdürülebilir bir yapı olarak ne gelecek yahut ne gelmeli? Hangi sistem bölgesel/ küresel düzeni sağlayabilir? Aslına bakılırsa Çin’in Bir Kuşak-Bir Yol İnisiyatifi, Rusya’nın Ortadoğu ve Doğu Avrupa’daki mücadelesi, Avrupa Birliği projesi ve ABD öncülüğündeki liberal dünya düzeni hep bu soruya cevap vermeye yönelik girişimler.

Çin ve Rusya karaya bağımlı, demokratik olmayan emperyal geleneklerin mirasçıları. Yayılma girişimleri ideallere değil, coğrafyaya dayanıyor. ABD ise II. Dünya Savaşı sonrasında müttefikleri ile işbirliği içerisinde liberal dünya düzenini kurdu. Amaç, iki dünya savaşına yol açan koşulların tekrar ortaya çıkmasını engellemekti. Bu amaçla demokratik ülkeler (hukuk devleti, devletlerin egemenliği, insan haklarına ve toprak bütünlüğüne saygı temelinde) liberal bir uluslararası sistem kurma çabası içerisine giriştiler. Bütün bunlar dünyanın her tarafında uygulanacak; aynı zamanda buna katılım herkese açık ve gönüllülük esasına dayalı olacaktı. Barışı temin, iktisadi kalkınma, ticaret ve yatırım için uluslararası kuruluşlar (BM, Dünya Bankası, IMF, DTÖ) tesis edilecekti. Liberal dünya düzeni, Soğuk Savaş’ın sona erip SSCB’nin dağılması ile çok daha güçlü ve sağlam izlenimi verdi. Ancak bugün geldiğimiz noktada bu düzenin geleceği belirsiz. Zira bu düzenin kendisi daha evvel hiç olmadığı şekilde meydan okumalarla karşı karşıya.

Dünyadan bir bütünmüş gibi bahsetmek bugün artık giderek zorlaşıyor. Küresel çerçeveler oluşturma çabaları başarısızlığa uğruyor. Korumacılık yükselişte; küresel ticaret müzakerelerinin son turu sonuç vermedi. Siber alanın kullanımını düzenleyen çok az kural var. Her biri nev-i şahsına münhasır bölgesel düzenlerin veya düzensizliklerin ortaya........

© Türkgün