Orta sınıfın ekonomik yönden hızla irtifa kaybederek alt sınıflara kayması, bugün içinde bulunduğumuz ekonomik ve politik kriz ile doğrudan ilintili bir mesele. Bu dönüşümün sebep ve sonuçlarını irdelemenin, yaşadığımız krizleri anlamada da yararlı olacağı kanaatindeyim.

Orta sınıfın ortak özelliklerini ve önemini bilirsek, bu kesimin ülkemizde iyice güçsüzleştirilmesinin sebeplerini de anlamamız kolaylaşacaktır. Bu sınıf tüm ülkelerde genellikle küçük işadamları, profesyoneller, vasıflı emekçiler, belirli ölçek üstünde üretim yapan çiftçiler, akademisyenler ve orta üstü kademe devlet çalışanlarından oluşuyor. Eski Cumhurbaşkanlarından Turgut Özal’ın “Orta Direk” olarak tanımladığı, orta gelir düzeyindeki bu kitle toplumun önemli bir kısmını oluşturur ve ekonomide belirleyici rol oynarlar. Yaşam biçimi ve tarzı ile toplumun sosyal yapısında değişiklikler yaratan orta sınıfa hem bir "gelir kategorisi" hem de "davranış kategorisi" açısından bakmak gerekiyor.

Orta sınıf genellikle kentli, yasalara saygılı, toplumsal dayanışma eğilimi yüksek, değişikliklere hızlı uyum sağlayan, nitelikli eğitime önem veren insanlardan oluşuyor. Genellikle toplumun ana tüketicisi olan ve (diğer sosyal gruplara göre) gelirlerinin daha yüksek bir yüzdesini vergiye ayıran toplum sınıfıdır. Sahip oldukları ekonomik imkânları sebebiyle sanat, kültür, eğlence, hobi ve sosyal aktivite alanlarındaki ekonomik faaliyetlerin de temel tüketicisi pozisyonundadırlar.

Üst gelir gruplarının çıkar hesapları, en alttakilerin ise geçim mücadeleleri, bu sınıfların ülke yönetimindeki hatalı uygulamalara duyarsız kalmalarına neden olabilir. Ancak orta sınıfın uyarıları ve oluşturdukları sivil toplum örgütlerinin gücü sayesinde ülke yönetiminde iyi gitmeyen birçok uygulama düzeltilebilir. Bu bakımdan orta sınıf tüm sosyal grupların adeta öncüsü ve sözcüsü durumundadır. En bilinen örnek İskandinav ülkeleridir. Bu ülkeler bugünkü gelişmişlik düzeylerine, orta sınıfa verdikleri desteklerle ulaştılar.

İstanbul planlama ajansı için bilim insanları Türkiye’deki orta sınıfın iktisadi analizini içeren bir çalışma yaptılar. Araştırmaya göre demokrasi ile orta sınıfın gelişmişliği arasında bir nedensellik bağı var. Demokrasiden orta sınıfa değil ama orta sınıftan demokrasiye doğru bir gidiş var. Yapılan tüm çalışmalarda, orta sınıfı güçlü olan toplumların demokrasilerinin de güçlü olduğu açıkça görülüyor.

Demokrasinin zayıf olduğu ülkelerde hükümetler üst sınıfları ihale, ucuz kredi vb patronaj ilişkileri içinde, alt sınıfları ise sosyal yardımlarla kendisine bağlıyor. En alttakileri ve üsttekileri kendilerine bu şekilde kolayca bağlayabilen popülist (anti demokratik) iktidarlar, o kadar kolay ikna edemedikleri orta sınıfın güçlü olmasını........

© Toplumsal