Lori vilayeti icmal defteri

Mehmet Akif Erdoğru

Osmanlı Arşivinde korunan 1590 tarihli Lori vilayetinin icmal defteri (TT 769), Azerbaycanlı akademisyen Prof. Şahin Mustafayev tarafından Bakü’de Akademik Z. M. Bünyadov Adına Şarkşinaslık Enstitüsü yayınları arasından 2004 yılında yayınlandı. Türkiye’de eser yeterince dikkat çekmedi. Hâlbuki bu, Osmanlıların Kafkasya’daki yayılmacılığını ve askeri uygulamalarını göstermesi bakımından önemli bir kaynak neşriydi. Prof. Bekir Kütükoğlu ve Prof. Fahrettin Kırzıoğlu gibi Türk tarihçileri tarafından Osmanlı idaresindeki Kafkasya, Osmanlı Safevi siyasi ve askeri ilişkileri bağlamında tek taraflı olarak, ana hatlarıyla Osmanlı belgelerine dayanılarak incelendi, ancak henüz Osmanlıların Kafkasya siyasetini izah eden Safevi belgeleriyle karşılaştırmalı olarak yapılan tahlili bir eser ortaya konulamadı. Bunun sebeplerinden biri, Türkiyeli tarihçilerin Kafkasya’nın tarihi coğrafyasını ve toponomisini yeterince bilmemeleridir. Bu bakımdan Kafkasya ile ilgili tahrir defterlerinin tam metin olarak yayınlanması Kafkasya’ya yönelik Osmanlı siyasetinin ortaya çıkarılması açısından önemlidir.

Lori, zamanımızda Ermenistan Cumhuriyeti sınırları içinde bulunmaktadır. Tiflis ile Erivan arasındaki bölgede yer alır. Bu bölgeler, on altıncı yüzyıl sonlarında, III. Murad döneminde, Osmanlı-Safevi savaşlarına sahne oldu. Bölge halkı (Kürtler, Ermeniler, Türkmenler ve Gürcüler) bu savaşlardan çok sıkıntı çekti.

Lori ve Tomanis, 1584 yılında Özdemiroğlu Osman Paşa’nın Gürcistan seferi esnasında fethedildi. Lori kalesi güçlendirildi. Diyarbakır, Halep, Erzurum, Rum,........

© tarihistan.org