İngiltere’nin Türkiye Büyükelçisi Sir George Russell Clerk’ın kaleminden 1926-1933 yılları arasında Türkiye

New York Üniversitesi'nde Sosyal Bilimler doçenti ve New York'taki Browning Okulu'nda Tarih Bölüm Başkanı olan Gerald J. Protheroe, Searching for Security in a New Europe, The Diplomatic career of Sir George Russell Clerk, (Yeni Avrupa'da Güvenlik Arayışı, Sir George Russell Clerk'in Diplomatik Kariyeri) 2006, başlıklı kitabında İngiltere ile Modern Türkiye arasındaki ilişkileri, Ankara’da 1926-1933 yılları arasında İngiliz büyükelçisi olarak görev yapan Clerk’in evrakına göre incelemiştir. Clerk’in Türkiye’de edindiği tecrübe ve gözlemler, Türkiye tarihi, İngilizler ile Türkler arasında ilişkilerin yeniden kurulması ve İngilizlerin Osmanlıdan beri gelen alışkanlıkları değiştirmek zorunda kalmaları açısından önemlidir. Türkiye ile İngiltere arasında çözüm bekleyen yüzlerce sorun vardı. Protheroe, büyükelçi Clerk ile ilgili olarak şöyle başlar: ‘Sir George Clerk, 12 Kasım 1926'da resmen Sir Ronald Lindsay'in yerine Türkiye büyükelçisi oldu. Prag'da ilk İngiliz elçi olarak neredeyse altı yıl geçirmişti ve orada dikkate değer bir başarı elde etmişti. Türkiye'ye transferi ve büyükelçilik rütbesine ulaşması onu memnun etmiş olmalıdır. Türkiye onun için zorlu bir meydan okumaydı. Ancak Büyük Savaş'tan önceki 'mutlu günlerde' orada görev yapmıştı ve en azından diline ve kültürüne dair biraz bilgisi vardı’. Clerk, Kasım 1932'de Oliphant'a yazdığı bir mektupta Mustafa Kemal Paşa ile kurduğu ilişkinin doğası hakkında daha kapsamlı bir resim çizdi. Gazi'nin Ekim 1932'de Cumhuriyet'in Onuncu Yıl Dönümünü anan bir akşam yemeğinde kendisine söylediği sözleri şöyle anlatır: ‘Sizi arkadaşım olarak görüyorum çünkü siyasetimi anladınız ve hükümetinize açıkça belirttiniz. Büyükelçi olarak buraya gelmeniz iki ülke arasındaki ilişkiler açısından çok şanslı bir durumdur. Eğer sevmediğim ve politikamı anlamayan biri olsaydı, durum çok farklı olurdu’. Clerk bu sözlerin önemi konusunda hiçbir yanılgıya kapılmadı. Oliphant'a şöyle dedi: ‘Şimdi bunların hepsi çok güzel ve şimdiye kadar çok tatmin edici, ancak Gazi'nin takdirinin, bizim politikamızı anlamasından ziyade, genel politikasına ilişkin anlayışımız ve sempatimiz olduğuna inandığı şeye dayalı olduğunu göreceksiniz. Bu nedenle, Gazi ve politikası üzerinde doğrudan bir etkim olduğuna dair hiçbir yanılsamaya kapılmamalıyız. Kendisi ve Hükümeti tereddüt ettiğinde, bazen onları bir yöne........

© tarihistan.org