1732 yılında Gence’de dirlik sahibi Osmanlı askerleri

Mehmet Akif Erdoğru

Osmanlı Arşivinde korunmuş 5 Eylül 1732 (evasıt-ı Rebiülevvel 1145) tarihli bir defterde (TT 914), Gence’den zeamet ve tımar verilmiş Osmanlı askerlerinin bir listesi bulunmaktadır. Gence’nin yanı sıra, Bergüşat, Berda ve Hılhına bölgelerinden verilen dirliklerin sahiplerinin isimlerini ve tımar miktarlarını da bu defterden bulmak mümkündür. Osmanlı devletinin ekonomik, siyasi ve sosyal kargaşa dönemi içinde olduğu, özellikle Nadir Şah’ın Osmanlı devletini tehdit ettiği bir dönemde, Osmanlı idaresinin, Gence ve ona yakın bölgede (Bergüşat, Hılhına ve Berda) Safevi taraftarı olmayacağından emin olduğu Balkan ve Anadolu kökenli askerleri yerleştirdiği belgeleniyor. Gence köylülerinin devlete ödemek zorunda kaldıkları vergileri tasarruf hakkı bu askerlere tımar olarak verilmiştir. Tımar sisteminin bozulmaya yüz tuttuğu bu dönemde, bu askerlerin bir kısmı, azat edilmiş köle kökenli askerlerdi. Bunların sayısı ondan biraz fazladır. Taşlıcalı Hasan, Musullu Osman, Basralı Selim, Gürcü Ali, Osriçli Hacı Yusuf, Gürcü Mustafa, Babadağlı Hasan, Darendeli Mehmed, Semendireli Mehmed ve Bağdatlı Ahmed’dir. Bu azatlıların bir kısmının Gürcü kökenli olduğu ve kendilerine Gence’den tımar verildiği açıktır. Bir kısmı da Arap coğrafyasındandır. Çok az bir kısmı da Balkanlardan getirilmiştir. Bunlara Çerkes gulamları denilir.

İkinci grupta yer alan askerler ise kendilerine tımar verilen Karabağ kökenli (Karabağî) askerlerdir. Bergüşat bölgesindeki tımarların neredeyse hepsi, Karabağ kökenli askerlere verilmiştir. Karabağ kökenli askerlere Hılhına ve Gence bölgelerinde de az sayıda olsa da rastlanır. Söz konusu defterde,........

© tarihistan.org