Diğer

30 Nisan 2025

Anayasalar sadece kural metinleri değildir; bazen bir cümleyle bütün bir milletin ruhunu özetlemeye çalışırlar. İşte bu yüzden, birçok ülkede anayasalarda motto denilen özlü sözlere yer verilir. Fransız Devrimi’nin “Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik”i bunun en bilinen örneği. Bugün bile Fransız Anayasası’nda yazılı durur. Aynı motto, Haiti Devrimi’nde de benimsenmiş, anayasanın içine girmişti.

Belçika gibi çok kimlikli bir ülkede “Birlik Kuvvettir” mottosu seçilmiş. Komşusu Andorra ise yedi asırlık geçmişine gönderme yaparak Latince bir motto yazmış: “Virtus, Unita, Fortior” yani “Erdem, Birlik, Güç.”

Afrika kıtasında ise bu tarz anayasal özdeyişlere sık sık rastlanır. Çad’da, Kongo’da “Birlik, İş, İlerleme”; Burkina Faso’da “Birlik, İlerleme, Adalet”; Kamerun’da “Barış, İş, Anavatan” gibi formüller var. Bu ülkelerde birlik, emek ve kalkınma genellikle bir üçleme halinde gelir. Senegal ise işi daha da kesinleştirip “Tek Halk, Tek Hedef, Tek İnanç” diyor.

Tunus, Nijerya gibi bazı ülkeler dört kelimelik mottolarla bu üçlemeyi genişletmiş.

Monarşilerde ise durum biraz daha geleneksel: Fas’ta “Allah, Vatan, Kral”, Kamboçya’da “Millet, Din, Kral”, İran’da ise doğrudan “Allahuekber!”

Yönünü halka ve çeşitliliğe dönen anayasalar da var. Cezayir Anayasası’nda Abraham Lincoln’un “Halk tarafından, halk için” sözüne yer veriliyor. Endonezya’nın anayasasında ise “Çeşitlilik içinde Birlik” yazıyor.

Bazı anayasalarda doğrudan bir motto olmayabilir. Ama kimi ifadeler halkın belleğinde bir tür anayasal sembole dönüşür. ABD’de “We the People” (“Biz Halk”) dendi mi, kimsenin aklına başka bir şey gelmez. Anayasanın başındaki bu söz, yalnızca kurucu iradeyi değil, aynı zamanda halkın birlik içinde olduğunu hatırlatır. Almanya’da ise “Die Würde des Menschen ist unantastbar” yani (“İnsan haysiyeti dokunulmazdır”) ifadesi benzer bir işlev görür. Bu ifade, sadece anayasanın değiştirilemez ilk maddesi değil, aynı zamanda Nazi geçmişine karşı verilen bir toplum sözüdür.

Türkiye’de anayasa metninde böyle net bir motto yazmaz. Yine de Başlangıç bölümündeki Mustafa Kemal Atatürk’ün “Yurtta sulh, cihanda sulh” sözü, özellikle belli bir........

© T24