Diğer

26 Nisan 2025

Geçtiğimiz ay Almanya’da yeni bir anayasa değişikliği yürürlüğe girdi. Değişikliğin konusu, kamu borçlanmasını sınırlandırmak üzere 2009’dan beri anayasada yer alan “borç freni” (Schuldenbremse) hükümleriydi. Bu düzenleme, Alman Anayasası’nın 109. ve 115. maddelerinde hem federal hükümetin hem de eyaletlerin bütçe yapma ve borçlanma kapasitelerini sıkı kurallara bağlayan bir malî disiplin mekanizması öngörüyordu.

Borç freninin temel mantığı, federal devletin yapısal (konjonktürel etkilerden arındırılmış) bütçe açığını gayri safi yurt içi hasılanın (GSYH) yüzde 0,35’i ile sınırlandırmak, eyaletlerin ise yapısal borçlanmasını prensip olarak tamamen yasaklamak. Bu sınır, ekonomik döngüden kaynaklanan geçici gelir kayıpları veya fazlaları dikkate alınarak ayarlanabiliyor. Yani yalnızca ciddi ekonomik kriz dönemlerinde sınırlı bir esneklik tanınıyor, bunun dışındaki borçlanmalara izin verilmiyor.

Anayasa’nın 115. maddesi, borçlanmanın ancak doğal afetler, savaş, ekonomik kriz gibi olağanüstü durumlarda mümkün olacağını düzenliyor. Bu durumda yasama organının (Bundestag) salt çoğunlukla karar alması ve borcun geri ödenmesine ilişkin bir plan hazırlanması zorunlu. Böylece borçlanma yalnızca teknik bir bütçe meselesi olmaktan çıkıyor, anayasal güvenceye bağlanarak siyasi bir denge mekanizmasına dönüşüyor.

Geçen ay yapılan değişiklik ise bu kurallara önemli bir istisna ekledi. Artık savunma harcamaları, sivil koruma, istihbarat hizmetleri ve bilgi güvenliği gibi kalemler için yapılacak harcamaların, nominal GSYH’nin yüzde 1’ini aşan kısmı borç freni sınırlarının dışında tutulabilecek. Yapılan değişiklik ile bu istisna, anayasal düzeyde kalıcı hâle getirildi. Böylece Almanya, Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası artan savunma ihtiyacını anayasal çerçevede finanse edebilmenin yolu açılmış oldu. Ayrıca yeni eklenen bir hükümle (md. 143h) iklim dönüşümü ve altyapı projeleri için borçlanmaya imkân veren özel bir fon mekanizması oluşturuldu.

Borçlanmaya anayasal sınır koyma uygulaması sadece Almanya’ya özgü değil. Özellikle 2008 finans krizinin ardından birçok ülkede bu türden kurallar anayasalara eklendi ya da ciddi biçimde tartışıldı.

İsviçre’de bu tür bir düzenleme Almanya’dan da önce, 2001’de, Anayasa’nın 126. maddesiyle getirildi. Federal bütçenin ekonomik döngüye göre........

© T24