Diğer

Konuk Yazar

01 Haziran 2025

Siz hiç fabrikada çalıştınız mı? Bu yazıyı okuyanların büyük kısmının bu soruya hayır cevabı vereceğini, hatta çoğunun ömrü boyunca bir fabrikayı ziyaret dahi etmediğini tahmin edebiliyorum. Bunda çok şaşırılacak veya utanılacak bir şey yok. Türkiye’de tüm çalışanlar içinde, üretim sektöründe çalışanların oranı sadece yüzde 28. Bu oran, dünya ortalamasına göre aslında yüksek; gelişmiş ülkelerde bu oran daha düşük seyrediyor. Misal, Almanya’da üretimde çalışan oranı yüzde 21 iken, Amerika’da bu oran sadece yüzde 8. İşin aslı, ülkeler zenginleştikçe üretimde çalışan sayısı gittikçe düşüyor; çalışanlar montaj hatları ve gürültülü preslerin yerine, çalışma koşulları görece daha iyi olan servis sektörünü ya da son yıllarda gittikçe popülerleşen geçici kontratlı “gig” çalışma koşullarını tercih ediyorlar. Amerika’da geçici kontrat veya freelance çalışanların oranının 2023 yılında yüzde 23’e ulaştığı hesaplanıyor. Amerika’da son dönemde yaratılan yeni iş imkânlarının ciddi bir kısmı da teknoloji devleri (Amazon, Uber vb.) tarafından yaratılan geçici kontratlı iş imkânlarından oluşuyor.

Ticari açıdan bakarsanız da gelişmiş bir ülkede üretim yapmak, belirli ürün grupları dışında çok mümkün gözükmüyor. Küreselleşmenin getirdiği yüksek rekabet ile özellikle kârlılıkların tek haneli rakamlarda seyrettiği sektörlerde firmalar, değer zincirlerindeki her bir kuruşun hesabını yapıyor. Hâl böyle olunca da firmalar, ABD’de üretim sektöründe çalışanlara aylık ortalama 4.200 $ verip ayakkabı veya tekstil ürünleri üretemeyeceğinden, Bangladeş (üretim aylık ortalama maaş 100 $ seviyesi) ya da Vietnam (üretim aylık ortalama maaş 300 $ seviyesi) gibi ülkelerde ürettirmeyi tercih ediyor.

Çin ise iş gücü maliyetleri konusunda artık ucuz bir ülke değil. Özellikle gelişmiş doğu kısmında işçilik ücretleri 500 dolar seviyesini geçmiş durumda. Ayrıca yaşlanan nüfus ile beraber gelecekte işçi bulmak o kadar kolay olmayacak gözüküyor. Bunun dışında birçok genç, fabrikalarda çalışmak yerine Batı’daki gibi teknoloji firmalarında esnek işlerde çalışmayı tercih ediyor. Yaklaşık 200 milyon kişi, “gig” diye adlandırılan geçici kontratlı işlerde çalışıyor. Şanghay yollarında Elema, Meituan gibi yemek dağıtım şirketlerinde çalışan gençler, trafikte elektrikli motorlarıyla birbirleriyle yarışıyorlar.

Peki, bütün bunlara rağmen Çin hâlâ dünya üretiminin yüzde........

© T24