Diğer

T24 Haftalık Yazarı

09 Şubat 2025

Bugün yazıya bir fikir jimnastiği ile başlamak istiyorum. Diyelim ki ülkemizin en köklü ticari, endüstriyel ve bilişim kuruluşlarını içeren Varlık Fonumuz çok başarılı oldu ve geçen yıl sadece oradan elde ettiğimiz gelir kişi başına 40 bin doları geçti. Yani bu parayı halka dağıtırsak dört kişilik bir ailenin eline hiç çalışmadan yılda 160 bin dolar geçecek, bu da ayda 13 bin dolardan fazla eder ve bugünün kuruyla 481 bin TL yapar. Sizi bilmem ama ben paramı hemen isterim.

Böyle bir şey kesinlikle mümkün olamaz diyenlere bizimkini değil, Norveç Varlık Fonu'nu göstermek isterim. Norveçliler 35 yıl önce yarattıkları ve üzerine titredikleri bu fondan 2024 yılında 222 milyar dolar gelir elde ettiler. Bu rakamı çoluk çocuk dahil 5,5 milyonluk nüfusuna bölersek 40 bin dolardan fazla yapar.

Ancak Norveç hükümeti her yıl bu paranın çok küçük bir bölümünü kullanır, Varlık Fonunu her yıl büyütür ve gelecek nesillerin refahını garanti altına almak için biriktirir.

Bu da gelecekte fonun ve Norveç vatandaşlarına düşen olası payın geometrik biçimde büyüyeceği anlamına gelir. Yani bir ailenin bugünkü farazi Varlık Fonu geliri ayda 13 bin dolarsa 10-15 yıl sonra bu rakam 100 bin dolardan fazla olabilir. Norveç'te yıllık enflasyon oranı yüzde 2,2'dir.

Tabii ki pastayı yemek için aşırı kabarıp şişmiş ve kıskançlık uyandıran pastanın biraz kesilip halka dağıtılması gerekir. Ne kadarının kesileceği ve ne kadarının saklanacağı ülkede belki de en çok tartışılan konulardan biridir.

Günümüzün Norveçlileri bildiğimiz bazı ülkelerin aksine altın yumurtlayan kazlarını kesip öldürmeyecek kadar akıllıdırlar. Ancak geleceğin mirasyedi Norveçlileri ya da öngörülemez Trump gibi dış faktörler konularında aynı garantiyi veremem.

Bence eski iş adamı, yeni emperyalist ve boğazına düşkün Trump okyanus ötesinden pastanın kokusunu almış ve iştahı kabarmıştır. Norveç Grönland'dan fazla uzak değildir ve topal ördek Trump'ın görev süresinin bitmesine daha dört yıl bulunmaktadır.

İkinci Dünya Savaşında işgalci Almanlara karşı en iyi örgütlenmiş ve başarılı direnişçilerin Norveçliler, işgalci Sovyetlere karşı en başarılı milletin Finlandiyalılar olduğunu hatırlatmak isterim. O sakin İskandinavları fazla kızdırmaya gelmez.

Grönland'daki penguenlere ve kardan adamlara da ulusal savunma için gerekli talimatlar verilmiştir.

Dünya ekonomisinde dengeler sürekli değişirken bazı ülkeler uzun vadeli vizyonları sayesinde sürdürülebilir bir ekonomik büyüme yakalayabiliyor. İşte bu konuda en başarılı örneklerden biri Norveç Varlık Fonu'dur (Government Pension Fund Global, GPFG). Bu fon yalnızca bir devlet yatırım fonu olmanın ötesinde dünyadaki en büyük ve en başarılı varlık fonlarından biridir.

Norveç Varlık Fonu 1990'da petrol gelirlerini etkin biçimde yönetmek amacıyla kuruldu. Norveç hükümeti bu fon sayesinde doğal kaynaklarından elde edilen geliri akıllıca değerlendirerek gelecekteki nesillere kalıcı bir refah mirası bırakmayı hedefledi. Bugün fonun değeri 1,7 trilyon doların üzerinde olup dünya çapında 70'ten fazla ülkede borsa yatırımlarına, tahvillere ve gayrimenkule sahiptir, ayrıca 9.000 farklı şirketin hissedarıdır.

Fonun başarısının ardında yatan en önemli unsurlar şeffaflık, sürdürülebilirlik ve profesyonel yönetim ilkeleridir. Yatırımlar sadece finansal getiri açısından değil, aynı zamanda çevresel ve sosyal etkileri göz önünde bulundurularak yapılır. Şirketlerin etik değerlere, sürdürülebilir politikalara ve insan haklarına verdiği önem fonun yatırım kararlarını doğrudan etkiler.

Norveç Varlık Fonu ülke ekonomisi için güçlü bir güvence mekanizması sunar. Petrol fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı devlet bütçesini destekleyerek Norveç’in ekonomik istikrarını sürdürülebilir kılar. Üstelik fon yalnızca bugünkü nesiller için değil, gelecek nesiller için de bir güvence fonu olarak işlev görür.

Öte yandan fonun büyük bir kısmı Norveç dışındaki şirketlere yatırıldığı için ülkenin ekonomik büyümesi yalnızca yerel kaynaklara bağımlı olmaktan çıkar ve küresel ekonomide aktif bir rol oynar. Kısacası 5,5 milyonluk küçük Norveç'in kocaman bir ekonomik ayak izi vardır.

Norveç Varlık Fonu diğer varlık fonları için örnek alınması gereken bir rol modeldir. Doğal kaynaklardan elde edilen gelirlerin nasıl doğru yönetilmesi gerektiğini gösteren en iyi örneklerden biri olarak kabul edilen fon kısa vadeli kazançlar yerine uzun vadeli istikrarı ve büyümeyi hedefleyerek olağanüstü bir başarıya imza atmıştır.

19. yüzyılın sonlarında genç bir yazar olan Knut Hamsun, Kristiania (bugünkü Oslo) sokaklarında........

© T24