Diğer

T24 Haftalık Yazarı

28 Eylül 2025

Ünlü İngiliz maceracı yazar Walter Raleigh, mektup için “Bir insanın geride bırakabileceği en önemli hatıralardan biridir” demiş ve yaşamı boyunca mektup yazmış.

Hareketli yaşamına kumaş ticaretinden şarap imalatı, felsefi açılımlardan matematik kuramlarına kadar çok şey sığdıran, kâşif, yazar ve şair Walter Raleigh, 1585 Yılında I. Elizabeth tarafından şövalye ilan edilmiş.

Elizabeth'in halefi I. James tarafından idam edildiğinde ardında cesur eleştirileriyle kraliyeti sarsan el yazısıyla yazılmış mektupları kalmış; yaklaşık 560 dizelik şiiri, şüpheci felsefeye olan ilgisi, denizciliğe yardımcı olacak matematik, kimya-tıp formülleri içeren mektup sayfaları dönemine ve yaşamına ışık tutmuş.

Mektup yazımı antik dünyada farklı toplumları yöneten elitlerin ve okuryazar olan bireylerin uzak mesafeler arasında iletişim kurma isteğiyle ortaya çıkmış. Genel kanı mektup yazmanın Pers kökenli olduğu, ilk mektupların da kısa mesajlar ve notlar içerdiği yönünde!

Antik tarihçi Hellanicus, MÖ 500 yılında, yaklaşık 50 yaşındayken mektup yazmayı icat eden kişinin Pers Kraliçesi Atossa olduğunu belirtmiş.

Yaklaşık MÖ 550 yılında doğan Atossa, ilk Pers imparatorluğu olan Ahameniş Devleti'nin kurucusu olan Büyük Kiros'un en büyük kızıymış. Yaşadığı dönemde ardında bıraktıklarıyla konuyla ilgili olarak çalışan akademisyenler arasında oldukça ilgi gören bir figür olan Atossa, arkeolog Sir John Linton Myres tarafından "tahtın arkasındaki güç" olarak tanımlanmış. Atossa'nın mektubu günümüze ulaşmamış ama iletişim kurmak için yazmanın mirası olarak belleklerdeki varlığını sürdürmüş.

İletişim kurmanın ve kayıt altına alarak yarınlara miras bırakmanın mektuplu yolunu Eski Mısırlılar Nil Deltası’ndan topladıkları papirüs bitkisi üstüne ve hiyeroglif olarak kayaçlara yazmışlar. Katlanarak sicimle bağlanan, mühür mumu veya kil mühürle kapatılan papirüs tomarları önemli haberleri ve kişisel düşünceleri uzak mesafelere taşımış. Döneme ait Yahudi askerlerinin ailelerine ve yöneticilere yazdığı mektuplardan oluşan “Elefantine Papyri” belgeleri Mısır’da gün ışığına çıkartılmış.

Benzer şekilde Mezopotamya coğrafyasında yaşayan Sümerler, Asurlular ve Babiller de mektuplarını çivi yazısı ile kil tabletlerin üstüne yazarak kurutmuşlar. Kazılarda açığa çıkarılan buluntuların gösterdiğine göre bu tabletler bazen zarf gibi ikinci bir ince kil tabakanın içine konup silindir mühürle damgalanıyormuş.

Ardından gelen Antik Yunan ve Eski, Roma dönemlerinde mektup yazma bir üst seviyeye taşınmış, hayvan derisinden yapılan ve papirüse göre daha dayanıklı olan parşömen kullanılmış. Bergama kâğıdı olarak da bilinen parşömenli mektupları varlıklılar kullanmış; resmi yazışmalarda tercih edilmiş.

Eski Yunan ve Antik Roma döneminde bilinen tekniklere tahta levhalar ve balmumu tabletler de eklenmiş. İçi balmumuyla kaplanmış ağaç panel üzerine yazılacak mektup çelik kalemle kazındıktan sonra iki ahşap levha arasına alınarak kapatılmış; gizlilik sağlanması için iple bağlanmış, balmumu ile mühürlenmiş.

Gerek Aristoteles gibi ünlü filozoflar gerekse de Cicero gibi politikacılar fikirlerini paylaşmak ve uzaktaki insanlarla iletişim kurmak için mektup yazmışlar. Resmî mektup sanatı bu yıllarda şekillenmeye başlamış.

Mektup Yunanlıların İlyada benzeri eserlerinde kullanılmış, Eski Roma'dan günümüze ulaşan tomarlarda sıklıkla mektuplar görülmüş.

İlk mektuplar yalnızca haber paylaşmakla ilgili değilmiş; her biri binlerce yıl öncesine ışık tutan, o yıllarda hayatın nasıl olduğunu anlatan tarih parçaları gibiymiş. Aşktan dostluğa, siyasetten savaşa kadar her şeyden mektuplarda yaşıyormuş.

Çin mektupları derin içerikli, köklü ve kapsamlı bir konu olarak tarihteki yerini alırken sevgi, nezaket, zarafet, incelik ve edebi nitelik taşıyan mektuplar yazılmış.........

© T24