Diğer

28 Ağustos 2025

Dr. Bikem Ekberzade

İklim değişikliğinin aşırı hava olaylarına etkisini inceleyen World Weather Attribution (Dünya Hava Olayları İlişkilendirme Girişimi, WWA) çatısı altında sekiz ülkeden 28 bilim insanının hazırladığı yeni bir analiz, bu yaz Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs’ta yaşanan orman yangınlarında etkili olan ekstrem hava olaylarının şiddetinin ve yaşanma olasılığının, iklim değişikliği nedeniyle arttığını gösteriyor.

Türkiye’den araştırmacıların da katkı sunduğu çalışmaya göre, yangınların hızla yayıldığı üç gün boyunca yaşanan sıcak, kuru ve rüzgârlı hava koşullarının şiddeti, iklim değişikliği nedeniyle yaklaşık yüzde 22 arttı. Hesaplamalara göre, küresel ısınmanın olmadığı bir senaryoda 100 yılda bir görülebilecek bu koşullar, günümüzde iklim değişikliği nedeniyle 10 kat daha olası hale gelmiş durumda.

Bu yıl, bir milyon hektar ile Avrupa’da en fazla alanın yandığı yıl oldu. Haziran ayında, tüm Akdeniz havzası ülkeleri arasında en fazla orman alanının yandığı ülke ise Türkiye’ydi. İnsan hayatı söz konusu olduğunda da en ağır kaybı, 17 kişinin hayatını kaybettiği Türkiye yaşadı. Yangınlarda Kıbrıs’ta iki, Yunanistan’da ise bir kişi yaşamını yitirdi. Üç ülkede 80 binden fazla kişi tahliye edildi.

Araştırma, iklim değişikliği nedeniyle değişen hava koşullarının, günler, haftalar hatta aylar öncesinden bölgeyi yangınlara elverişli hale getirdiğini gösteriyor. Bulgulara göre, küresel ısınmanın 1.3°C’ye ulaşması, kış yağışlarını yaklaşık yüzde 14 azalttı. Daha az yağışlı geçen kışlar, yaz aylarında toprağı çok daha kolay tutuşur hale getiriyor. Bilim insanları ayrıca bitkilerin tutuşmaya yatkınlığını artıran aşırı sıcak ve kuru hava koşullarını da inceledi. Sonuçlara göre iklim değişikliği buharlaşmanın şiddetini yaklaşık 18 kat, kuruma koşullarının bir hafta boyunca kesintisiz devam etme olasılığını ise 13 kat artırdı.

Yangınların hızla yayıldığı ilk üç gün boyunca görülen sıcak, kuru ve rüzgârlı hava koşulları da ayrıca analiz edildi. Buna göre, küresel ısınmanın olmadığı bir dünyada bu koşullar ancak 100 yılda bir oluşabilecekken, günümüzde iklim değişikliği nedeniyle her 20 yılda bir yaşanabiliyor. Böylelikle yangına elverişli hava koşulları yaklaşık 10 kat daha olası ve yüzde 22 daha şiddetli hale gelmiş durumda. Çalışmada ayrıca yangınları kontrol altına almayı zorlaştıran güçlü kuzey rüzgârları da incelendi. Sonuçlar, yüksek basınç sistemlerinin yarattığı bu rüzgârların da iklim değişikliğiyle şiddetlendiğini ortaya koyuyor.

Imperial College London’ın Çevre Politikaları Merkezi’nden araştırmacı Theodore Keeping, ‘‘Çalışmamız, iklim değişikliğinin güçlü biçimde daha sıcak ve kuru koşullar getirdiğini gösteriyor,’’ diyerek, fosil yakıtlardan vazgeçilmediği takdirde yüzyıl sonunda 3°C’lik ısınmanın yaşanabileceğini ve bunun olumsuz etkileri çok daha artıracağını vurguladı.

WWA’ya göre ülkeler politikalarını değiştirmezse, yüzyıl sonuna kadar küresel sıcaklık artışı 2.6°C’ye ulaşacak. Bu senaryoda, bu yaz yangınlarını körükleyen sıcak, kuru ve rüzgârlı hava koşullarının bugüne kıyasla dokuz kat daha olası ve yüzde 25 daha şiddetli hale gelmesi bekleniyor.

Bilim insanları, Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs’ın yangın yönetimi stratejilerinde de eksiklikler olduğuna dikkat çekiyor. Ülkelerin yalnızca çıkan yangınları söndürmeye odaklandığını belirten araştırmacılar, yangınları önlemeye yönelik stratejilere daha fazla önem verilmesi gerektiğini vurguluyor.

Çalışmaya katılan bilim insanlarının değerlendirmelerini aşağıda paylaşıyoruz:

İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü’nden Dr. Bikem Ekberzade:

“Bu hızlı analizde, iklim değişikliğinin Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs’ın yangın sezonlarında yanıcılık, tutuşabilirlik ve yanma şiddeti üzerindeki etkilerini inceledik. Bu faktörlere, insan kaynaklı yangınları da eklediğimizde, bölgenin ormanları ve doğal alanları için oldukça karanlık bir tabloyla karşı karşıya olduğumuz görüyoruz. Analizde bu üç ülke için ortaya koyduğumuz bulgular, aslında Güney Avrupa genelinde, Akdeniz iklim kuşağı için de geçerli.” Daha yıkıcı yangınlar olağan hale gelebilir

“Türkiye’de 2025 yangın sezonunda çıkan yangınların neredeyse tamamı insan kaynaklıydı. Çoğu orman dışı alanlarda başladı ve kısa sürede yakınlardaki ormanlara sıçradı. Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre Türkiye’de Haziran ayında çıkan 612 orman yangınının 499’u........

© T24