Diğer

T24 Haftalık Yazarı

28 Eylül 2025

Dr. Oktay Özel ve İbrahim Dizman

Oktay Özel, Türkiye'de tarih bilimine getirdiği yeni solukla tanınan bir tarihçi. Bir dönem Tarih Vakfı'nın başkanlığını da yapan Dr. Özel, Hacettepe ve Bilkent Üniversitelerinde çalıştı, doktorasını Manchester Üniversitesi'nden aldı. Harvard ve Leiden Üniversitelerinde misafir araştırmacı olarak bulundu. Üniversite kurumuyla ilişkisi hep gerilimli, inişli çıkışlı oldu. 28 Şubat sürecinde Hacettepe’den istifa etti, 15 Temmuz sürecinde de Bilkent’ten erken emekliliğini isteyerek akademiyle ilişkisini tamamen kopardı. Özel, bilim dünyasında akademinin memur zihniyetiyle içine düşürüldüğü duruma isyan eden ve kariyer anlamında YÖK akademisinin içinde belli bir sınırın ötesine geçmemeyi ilke edinmiş bir akademisyen olarak tanınmıştı. 16. yüzyıl Osmanlı sosyal yapısı ve demografisi alanındaki çalışmalarını son yıllarda genişleterek Türkiye'nin toplumsal tarihine yönelen ve sosyal, siyasal yaşantımıza bakışıyla yeni paradigmalar oluşturan Oktay Özel, bu alanlarda çok sayıda yapıta imza attı. Yaşadığımız siyasi krizin sebeplerinden birini "Türkiye'nin yakın tarihine damgasını vuran en güçlü siyasi kulvarı olan merkez liberal sağın kaybolmasıdır" saptamasıyla açıklayan Özel, son yılların karmaşasının nereye evrileceği konusunda ise "Düşünme biçimimizi, hayatı okuma tarzımızı belirleyen referans çerçeveleri çözüldü. Biz şimdi bu çözülme sürecinin içinden konuşuyoruz" diyerek kısa erimde kocaman bir belirsizliğe işaret ediyor.

Tarihle ilgilenenlerin, son yıllardaki çalışmalarına ve söylediklerine dikkat kesildiği Oktay Özel'le geçmişin ışığında, dünyanın ve ülkemizin bugününü, CHP'yi, AKP'yi, solu ve son aylarda yaşananların geleceğe olası yansımalarını iki bölüm halinde konuştuk.

- Seninle uzun yıllardır, zaman zaman dünya ve Türkiye ufuk turu yaparız, genelde olumlu resim çizersin. Son zamanlarda sadece Türkiye'de değil, dünyada da bir yönetememe krizi olduğunu söylüyorsun. Yeni bir kaos dönemine mi giriyoruz?

Evet, tam da öyle. Geç kapitalizm, kendi içinde yarattığı krizi yönetemedi, çoğunu kendisinin yarattığı sorunları çözemedi. Her yerde orta sınıflar yoksullaştı. Orta sınıflar statü kaybederse sadece sınıfsal değil duygusal tepki de verirler. Bak, İngiltere'de Nigel Farage yükseliyor. Brexit’in arkasındaki en önemli figürlerden ve radikal sağcı Reform Partisi'nin lideri. Trump'a rahmet okutacak düzeyde biri. Tam bir faşizan, lümpen popülist; tehlikeli ve hasta ruhlu... İngiltere gibi bir ülkede görülmüş şey değil böyle birinin yükselişi. Boris Johnson bir şaka idiyse Farage tam bir tehlike… Muhafazakâr Parti ile İşçi Partisi üzerinden giden İngiltere siyaseti çözülüyor. Farage’ın Reform Partisi ikisinin de önünde gidiyor, yapılan kamuoyu yoklamalarında. Dünyanın birçok yerinde ırkçı-popülist liderler yükselişte. Kapitalist sistemin burjuva demokrasisi hukukuyla beraber çözüldü. Bu çöküş faşizan, ırkçı, popülist, radikal oluşumları güçlendiriyor.

Onlardan biri tarafından yönetilen İsrail’in Filistin’de giriştiği gözü kara soykırım karşısında dünyanın eli kolu bağlanmış gibi. İnanılmaz bir şey gibi geliyor hepimize, ama gerçek! Rusya ve Çin eskiden beri totaliter bir siyaset evreninden geldikleri için o tür bir popülizme gereksinme duymuyorlardı; onların halklarıyla kurdukları ilişkinin ideolojik niteliği veya ulusalcı/imparatorlukçu söylemlerinin yarattığı örtük popülizm (ya da sol popülizm) hep vardı, yine var. Hindistan en azından bağımsızlık sonrasında geliştirdiği kendi özgün demokrasi geleneği içinden Modi gibi bir lideri üretti. Amerika Trump’la birlikte zaten bu süreci yaşıyor. Merkez sağ, kıta Avrupası'nda can havliyle ayakta kalmaya çalışıyor ama başaramayacakları görülüyor, yenilecekler. İtalya yeniden, İngiltere ise ilk kez popülist otoriterizme açık hale geldiler. Fransa, Almanya, Hollanda sırada. Avrupa Birliği’nin diğer ülkelerini........

© T24