Diğer

19 Eylül 2025

TÜİK, Türkiye’nin “Ulusal Hesaplar Sisteminde Ana Revizyon” yapılacağını 2 Şubat 2024 tarihinde duyurmuştu. Böyle bir ana revizyon 2024’te AB ülkelerinde yapılmıştı. TÜİK de AB ve Eurostat ile yapılan anlaşma uyarınca, “benzer bir uygulama yaptı.”

İyi ki de yaptı. AB raporu şöyle diyor: “TÜİK, Hazine ve Maliye Bakanlığının ilişkili kuruluşudur. Ancak, TÜİK'in güvenilirliğine ve bazı makroekonomik istatistiklerde kamuoyu güveninin azalmasına ilişkin endişeler söz konusudur.

Rapor şöyle devam ediyor: “Yıllık ve üç aylık ulusal hesaplar konusunda hâlâ veri boşlukları mevcuttur. Gayri Safi Millî Gelir (GSMG) hesaplamaları, ESA 2010 ile henüz tam uyumlu değildir ve GSMG envanteri... Envanter Rehberi’yle tam olarak uyumlu hâle getirilmemiştir.” (AB Komisyonu, Türkiye Raporu, Kasım 2023, s. 77).

TÜİK, 1 Eylül 2025’te “ana revizyon” yaptığı ulusal gelir ve ilgili verileri açıkladı. Bu yazı bu verilere ilişkin gözlem ve değerlendirmeler içeriyor. Bu veriler konusunda bana sorular soruldu, yazışarak tartışmalar yaptık.

Yazıda bu sorulara da yanıt vermeye çalışıyorum. Yazının son bölümünde açıkladığım gibi, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile bu bakanlığa bağlı TÜİK’in verileri arasında, hatalı olan TÜFE nedeniyle yaman bir çelişki görünüyor

İlk soru şöyle; revizyonlar daha önce gözlenen bazı eksiklik ve çelişkileri gideriyor mu? Önce şunu söyeleyeyim; revizyonlarla, GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) değerlerinin bir ölçüde arttığını görüyoruz. TÜİK’in şimdiye kadar yaptığı tüm revizyonlarda GSYH değerleri arttığı için bu sonuç şaşırtıcı değil.

Ancak asıl değişiklik GSYH’nın bazı bileşenlerinde ortaya çıkmış. Bu yazıda GSYH’nın daha çok talep/harcama tarafıyla ilgilendim ve şu noktalar dikkatimi çekti.

Yerleşik hanehalkı tüketim harcamaları revizyon öncesine göre hem cari fiyatlarla hem reel olarak önemli miktarda azalmış. Sabit sermaye yatırımları ve ihracat ise bir ölçüde yükselmiş.

Stoklarda da revizyon öncesine göre vahşi farklar var. Özellikle 2023 ve 2024’te işaretler değişmiş, örneğin stok azalışı artışa dönmüş. TÜİK, yeni verilere ulaştığını söylüyor; bu yeni verilerin hangi kalemlerle ilgili olduğunu açıklaması gerekirdi.

Hanehalkına hizmet eden ve kâr amacı olmayan kuruluşların tüketimi ise çok artmış görünüyor,........

© T24