Diğer

26 Şubat 2025

Türkiye’yi ve insanlarını bunaltan bir unsur, bitmeyen kronik enflasyon ve birlikte gelen çok ağır yaşam koşulları... Halbuki birçok ülke enflasyonu düşürdü, insanları bunaltan bir etki olmaktan çıkardı.

Türkiye’nin enflasyonu diğer ülkelere göre çok yüksek olageldi biliyoruz, ama bu yüksek enflasyon diğer ülkelere göre ne kadar ve neden uzun sürdü? Aşağıda bu soruya yanıt arıyorum.

İnsanları bunaltan ikinci bir unsur hükümetin ve/veya devletin ortalama vatandaştan uzaklaşması, onlara yandaşlar ve yandaş olmayanlar şeklinde ayrımcı davranması, hatta korku vermesi. Devlet uzaklaştıkça bir güven ve güvenlik eksikliği yaygınlaşıyor.

Vatandaş, giderek artan ölçüde hükümet veya devlet kendisine kötü davranıyor ve haksızlık yapıyor duygusunu alıyor. Bu konuda devletin kırılganlığını da araştıran çalışmalar var. Devlet-vatandaş ilişkilerini bazı ölçütlerle ifade edebiliyoruz.

Bu konu sonraki bir yazının konusu olacak. Enflasyon ve devlet-vatandaş ilişkileri konuları birbiriyle ilgisiz gibi görünse de öyle değil. İki sorun karşılıklı etkileşim içinde. Konuyu burada belirtmemin nedeni de bu etkileşimdir.

Türkiye’nin enflasyonu onyıllardır diğer ülkelere göre oldukça yüksektir. Ancak aradaki fark 2020 sonrasında iyice açıldı. Fark sürdükçe birçok ekonomik ve sosyal denge kurulamaz oldu. Toplum, bunaltıcı bir gecikme etkisi (hysteresis) yaşıyor.

Tablo 1’de, ilk sütunda 2020 sonrasında enflasyonları diğer ülkelere göre daha çok yükselmiş ve iki haneyi bulmuş 12 ülkenin enflasyon ortalaması yer alıyor. Bu ülkelerin bazılarının enflasyonları yüzde 30’lara kadar çıkmıştır.

Türkiye dışındaki 12 ülke şunlardır: Brezilya, Bulgaristan, Estonya, Güney Afrika, Hindistan, İzlanda, Latviya, Letonya, Kolombiya, Macaristan, Meksika, Şili.

Tablo 1 12 Aylık ve 6 Aylık Ortalama Yıllık Tüketici Enflasyonları, %

Tabloda basit ortalamalar yer alıyor; ağırlıklandırma kullanmadım. 2019 ve 2020 için 12 ayın yıllık enflasyon ortalamasını buldum. Sonraki yıllar için; 6 aylık dönemlerin ortalaması vardır. En sondaki 2025 Ocak ortalaması, Ağustos - Ocak dönemindeki 6 ayın ortalamasıdır.

Tabloda TÜİK enflasyonuna ek olarak İTO........

© T24