Diğer

Konuk Yazar

22 Mart 2025

Gerymandering sözcüğü İngilizce sözlüklere 19. yüzyıl başlarında girmiş. Bir partiyi kayırmak amacıyla seçim bölgesi sınırlarını değiştirmek anlamına geliyor.

Bu tuhaf sözcüğün isim babası Elbridge Gerry 1744’te doğan, 1813'ten 1814'te ölene kadar ABD Başkanı James Madison’un başkan yardımcılığında bulunmuş bir politikacı. Sözcükteki “gery”nin nereden geldiğini anladık da bu “mandering” de ne ki dediğinizi duyar gibiyim. Tamam, oraya da geliyoruz şimdi.

Bizim Gerry 1800 yılından itibaren Massachusetts valisi olmayı kafasına takmış, ama 1810’a kadar bir türlü bu makama erişememiş. Neyse ki o yıl yapılan seçimlerde Christopher Gore karşısında küçük bir farkla kazanarak valilik makamına oturmuş. Ama 1812 seçimleri öyle pek “çantada keklik” gibi görünmüyormuş.

Peki Gerry ne yapmalıydı acaba “şu tatlı koltuğu” korumak için?

Şükür ki o sırada eyaletin yasama organında Cumhuriyetçiler çoğunluktaydı. Eğer Massachusetts’in seçim bölgeleri “uygun” biçimde yeniden düzenlenirse bizim Gerry seçimi kazanabilirdi. Hemen, seçim bölgelerinin sınırlarını değiştiren bir yasa çıkarıldı. Yasa, Essex seçim bölgesindeki rakip partinin güçlü olduğu bölgeleri Cumhuriyetçilerin güçlü olduğu banliyö bölgeleriyle birleştiriyor ve yeni bir Güney Essex seçim bölgesi yaratıyordu.

Ama bu siyasi mühendislik sonucunda oluşan seçim bölgesi haritasındaki tuhaflık hemen dikkatleri çekmişti. Mart 1812’de yayınlanan bir karikatür yeni bölgenin tuhaf şeklini ejderha benzeri bir canavar olarak hicvediyor ve gazete editörleri de canavarı bir semendere (İngilizcesi: salamander) benzetiyordu.

İşte İngilizce lügate yeni giren gerymander sözcüğünün ikinci kısmı bu salamander sözcüğünden geliyordu.

Yukardaki karikatürün, o sırada Boston'da yaşayan ressam, tasarımcı ve gravürcü Elkanah Tisdale tarafından çizildiği düşünülüyor. Karikatürün Tisdale’in hazırladığı ahşap baskı kalıpları halen Kongre Kütüphanesi'nde korunuyor. Ancak, "gerrymandering" teriminin yaratıcısının kim olduğu belli değil.

Peki sonuç ne oldu? Gery yeniden vali seçilebildi mi?

Maalesef! Rakip aday Caleb Strong oyların yüzde 50,6’sını aldı, oyların yüzde 49,28’in alabilen bizim Gerry’cik de valilik koltuğunu bırakmak zorunda kaldı. Hile işe yaramamış, Gerry’nin seçmenlerinden bir bölümü “bu kadar da olmaz ki yahu!” deyip oy tercihlerini değiştirmişti.

Bu ünlü seçim mühendisliği uygulaması arzu edilen sonucu vermemişti ama İngiliz diline yeni bir sözcük kazandırmıştı.

Bizim tarihimizde de benzer........

© T24