Diğer

25 Ekim 2024

Filmlerdeki, dizilerdeki yakınlık sahneleri nasıl çekiliyor hiç düşündünüz mü?

Öpüşme, sevişme sahneleri, cinsel şiddet sahneleri, bir ebeveynin çocuğunu okşadığı sahne veya çıplaklık içeren herhangi bir sahne…

Bu sahnelerde oyuncu ne hissediyor, sahneye nasıl hazırlanıyor? Beden bütünlüğünü nasıl koruyor? İstenmeyen temas, olası taciz ve cinsel saldırıdan nasıl korunuyor? Yönetmenin, set çalışanlarının neler yapması gerekiyor?

İşte tüm bu soruların cevabını bilen kişiye “yakınlık koordinatörü” deniyor. Bu sahneler çekilirken oyuncunun haklarını koruyan, sınırlarını çizen, “Buraya dokunamazsın” diyen, yönetmenle oyuncu arasında arabuluculuk yapan ve sahnenin koreografisini hazırlayan kişi.

Dünyada artık neredeyse zorunlu tutulan, film setlerinde, dijital platformlarda, tiyatro kumpanyalarında kadrolu çalıştırılan, dünyanın en büyük starlarının destek aldığı yakınlık koordinatörleri Türkiye’de ise kullanılmıyor. Oysa sevişme sahnelerinin gerçek zannedildiği, oyuncularının bedenlerinin alay konusu edildiği, cinsel taciz ve saldırı vakalarının çokça görüldüğü ülkemizde, tam da böyle bir koruma ve caydırma kalkanına ihtiyaç var.

Oyuncular Sendikası geçtiğimiz günlerde bu meslek kolunu tanıtmak ve kullanımını yaygınlaştırmak için sektör bileşenleriyle bir toplantı yaptı. Menajerlere, kanal ve platform yöneticilerine, yönetmenlere konunun önemi anlatıldı.

Bu toplantıdan hemen sonra Oyuncular Sendikası Yönetim Kurulu Üyesi ve oyuncu Ece Dizdar ve Türkiye’nin ilk yakınlık koordinatörü Ece Türkmut Dere ile bir araya geldik. Türkiye’de oyuncuların yakınlık sahnesi çekerken yaşadığı zorlukları, bir sahneyi çekmek istemediklerinde gördükleri tepkileri, setlerin oyuncular için güvenli olup olmadığını ve işçi haklarının korunduğu bir sistem için neler yapılabileceğini konuştuk.

- İşin ABC’sinden başlayalım, yakınlık koordinatörü nedir, ne iş yapar?

Ece Türkmut Dere: Yakınlık koordinatörü bir tür hareket uzmanı. İki oyuncunun birbiriyle yakınlaştığı sahneler, cinsel simülasyon sahneleri, sarılma, öpüşme, veya cinsellik içermeyen yakınlık sahnelerinde oyuncunun onayını ve yönetmenin vizyonunu göz önünde tutarak o sahne için koreografi hazırlayan kişi.

- Bu, ihtiyaçtan doğan bir meslek aslında. #MeToo sonrası oyuncuları setlerdeki tacizden ve rıza inşasının olmadığı durumlardan korumak için icat ediliyor. Bizde neden bugüne kadar kullanılmadı?

ETD: Bu dünyada da yeni bir uzmanlık alanı ve Türkiye'ye çok hızlı bir giriş yapıyor. Geç kalmış değiliz. 2016'da ilk defa HBO'nun Deuce dizisinde kullanılıyor. Emily Meade, bir seks işçisini oynuyor. Cinsel simülasyon ve cinsel şiddet içeren bir sahne çekmesi lazım. “Ben bunu tek başıma çekemem, destek istiyorum” diyor. Bir şey istediğini biliyor ama o istediğinin ne olduğunu bile bilmiyor. Bu noktada benim de hocalarımdan olan Alicia Rodis devreye giriyor ve bu alanda yardımcı oluyor. Bir yandan akademide de “performans sanatında cinselliğin sahnelenmesi” üzerine tezlerin yazıldığı bir dönem. Konu New York Times’da yayınlanınca sektörün ilgisini çekiyor ve HBO tüm yapımlarında bir yakınlık koordinatörü kullanmaya karar veriyor. Şu anda yakınlık koordinatörlüğü dünyada bir endüstri pratiği. Neredeyse mecburi ve pek çok platform kadrolu koordinatör çalıştırıyor,

- Her önüne gelen “ben yakınlık koordinatörüyüm” diyemiyordur herhalde. Nasıl eğitimler almak lazım? Sen bu işi nerede öğrendin?

ETD: Ben dramaturg ve hareket uzmanıyım ve performans sanatı üzerine yüksek lisans yaptım. Amerika'da Oyuncular Sendikası'nın onayladığı Yakınlık Profesyoneli eğitimleri aldım. Bunun içinde onay ve rıza, arabuluculuk, toplumsal cinsiyet eşitliği, cinsiyet kimliği, cinsel yönelim, eşitlik, çeşitlilik ve kapsayıcılık, travma bilgili yaklaşım, sinir bilim, psikolojik ilk yardım gibi bir çok mesleki eğitimler var. Hareket ve koreografi eğitimi de alıyoruz çünkü yaptığımız şey dövüş koreografisine benziyor.

- Bunca senedir dövüş sahnelerine bu kadar ihtimam gösterilip, sevişme sahnelerinin asla umursanmaması çok garip değil mi? Dövüş sahnelerinde dublörler, koordinatörler…Sevişme sahnelerine gelince oyuncular bir başına.

Ece Dizdar: Tam da bu yüzden gerekiyor yakınlık koordinatörü. Bir sevişme sahnesini konuşmak bile utanç veriyor. Provası yapılamıyor, üzerine konuşulamıyor. Mesela bir tiyatro oyununda bir öpüşme sahnesi mi var? Emin olun prömiyerden önce çalışılan son sahnedir o. O karakter nasıl öpüşüyor, hangi duygularla? Bilmiyorsun çünkü prova yapamıyorsun. Çünkü iki taraf da rahatsız oluyor, en sona bırakılıyor. Düşünsenize iki insan bir tecavüz sahnesi çekiyor ve hiç kimse onlara yardım etmiyor, yanlarında bir bilirkişi yok. 90'larda uçaklarda sigara içiliyordu ve bu gayet normaldi. Yakınlık koordinatörlüğü de öyle olacak. “Nasıl yokmuş?” diyeceğimiz, işçi hakları, işçi güvenliği için elzem bir konu.

ETD: Konservatuarlarda cinsellik/yakınlık sahneleriyle ilgili özel bir eğitim verilmiyor. Halbuki biz sinir sistemi yanıtlarıyla yaşayan canlılarız. Beynimiz o sahnenin kurgu olduğunu anlıyor, “Ben rol yapıyorum” diyor. Fakat sinir sisteminin deneyimi, yani temas gerçek. İki oyuncuyu karşı karşıya koyuyorsun ve diyorsun ki “Siz şimdi aranızda halledin, ısının, öpüşün.” Diğer tüm sahnelerde metne bağlı kalıyor ve eğitimini aldığı bir şeyi sergiliyor. Ama sevişme sahnesini kendi kişisel tecrübesiyle oynuyor. “Ece” olarak geliyor, “Ece” olarak öpüşüyor. Ve bu sahne tekrar tekrar çekiliyor. Sadece kadın oyuncu değil, erkek oyuncuyu da, çocuk oyuncuyu da koruyor yakınlık koordinatörü. Bir anne bir çocuğu nasıl sevecek? Yaşlı birinin yıkanma sahnesi nasıl çekilecek? Tecavüz sahneleri, şiddet sahneleri nasıl çekilecek? Bunları belirliyor.

- Sete girdin, bir sevişme sahnesi var. Bir oyuncu olarak kendini nasıl hissediyorsun, nasıl hazırlanıyorsun?

ED: Ben Çekmeceler filminde bir seks bağımlısını oynadım. Çok sayıda sevişme sahnem vardı. Aşk, Büyü Vesaire’de queer bir karakteri oynadım. İki rol de benim için çok kolay değildi. Yani benim yakınlık koordinatörlüğünü Türkiye’ye getirmek istemem tesadüf değil. Zorlukları yaşaya yaşaya bunun ne kadar ciddi bir gereklilik olduğunu anladım. Zamanında “araya yastık koyduk” diye çıkan haberler olurdu ya, o aslında o kadar gerçek ki. Çünkü erkek oyuncu da senden çekiniyor, kendinden de çekiniyor. Ne bileyim, evdeki sevgilisinden de çekiniyor Eğer karşındaki oyuncuyla iyi bir ilişkin varsa, ki her zaman öyle olmayabiliyor, o zaman konuşarak “Şöyle yaparız, buradan da böyle yaparız” diye hazırlanmaya çalışıyorsun. Yönetmen de genelde başında bekliyor. O da “Ben şuradan çekeceğim. Siz bu tarafa doğru dönün” gibi bir şeyler söylüyor. Yani çok iptidai ve herkesin kendini rahatsız hissettiği bir durum.

- Kate Winslet’in bir röportajını okumuştum. “keşke bugüne kadar her öpüşme/sevişme sahnesi çektiğimde veya sette çıplak olduğumda yanımda bir YK olsaymış. Her zaman kendi kendimi savunmak zorunda kaldım, benim haklarımı savunan biri ne iyi olurdu” diyor. Ece sen bir yakınlık sahnesi çekerken hiç kendini savunmasız hissettiğin, desteğe ihtiyaç duyduğun anlar oldu mu?

ED: Benim başıma büyük bir taciz ya da bir kötü bir deneyim gelmedi. Ama emin ol ki yardımcı olan biri olsaydı kendimi daha güvende hissederdim. Bunu konuşabileceğim birinin olmasını isterdim. Mesela bir öpüşme sahnesi: Ağzımı açacak mıyım, dilimi kullanacak mıyım? Sınırlarımız neler?

- Sen Oyuncular Sendikası'nın yönetim kurulundasın ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Taciz ve Mobbing ile Mücadele Birimi’nin başındasın. Neler yapıyor bu birimler?

ED: Cinsiyet eşitliği, eşit işe eşit ücret, onay-erk ilişkisi gibi alanlarda sektörümüzde düzenlemeler yapmak için çalışıyoruz. Bir üyemizin bir davası olduğunda ona destek oluyoruz, müdahil........

© T24