Diğer

24 Eylül 2025

ABD Başkanı Trump ve Cumhurbaşkanı Erdoğan

Cumhurbaşkanı’nın ABD başkanı ile görüşmesini sağlayan düzenleme küresel ilişkilerin nasıl geliştiğini gayet güzel gösteriyor. Bu somut olayı doğru anlamak gerekir. THY’nin yeni model uzun menzilli yolcu veya kargo uçağı ihtiyacı vardır. Bunun iki tedarikçisi vardır, Boeing veya Airbus. Brezilya 1920’lerden beri çeşitli askeri ve sivil yönetimler altında Embraer markası altında sivil yolcu uçağı üretmiş, küresel pazarda yer edinmiştir.

THY’nin filosu bu iki uçaktan (Boeing ve Airbus) oluşmaktadır ve aralarındaki fark, tedarik sözleşmesinin unsurlarına bağlıdır, teknik farklar benim uzmanlık alanımın dışındadır, ama okumalarım önemli olmadıklarını göstermektedir. Teknik olmayan farklar ise milyarlarca dolar tutan bu satın almanın beraberinde ne getirdiğine bağlıdır.

Bu kez pakette Boeing olduğuna göre paketteki unsurlardan biri Donald Trump’la randevudur, bu satın alma randevuyu kolaylaştırmıştır. Bunun yanında satın almanın nasıl finanse edildiği, hangi bankaların, aracıların devrede olduğu önemlidir. Yani böyle satın almalardan yalnız Boeing ve orada çalışanlar değil, buna imkân yaratan pek çok kişi, şirket de kazanır. Elbette filosu gençleşen, büyüyen THY de. Nihayet böyle bir paketin içine sağlıktan eğitime, teknolojiden bilime, çalışma vizesine kadar geniş bir yelpazede yan ürünler de katılabilirdi. Bu müzakereyi yapanın becerisine bağlıdır. Rahmetli arkadaşım Büyükelçi Yaşar Yakış’ın önceki başkanlardan Bush’la pazarlık yapmağa kalkışmasını, Bush’un at pazarlığında benimle (Texaslıydı Bush) başa çıkamazsın sözünü hatırlar mısınız?

Konuyu kapatmadan filonun diğer markası olan Airbus satın almalarında sözleşmelerde ihmal edildiğini, pazarlıklarda bulunmadığım için emin olamam ama düşündüğüm etkenler arasında, örneğin Türkiye’nin AB ile ilişkilerinin, gümrük birliği düzenlemesinin iyileştirilmesi, örneğin Türk üniversitelerine, öğrencilere burs imkanlarının genişletilmesi, vize kolaylıkları gibi pek çok yan fayda görüşülmüş müdür, yoksa bunlar akla hiç gelmemiş midir? Böyle sorunlar yaratırsak aradakilerin komisyonları etkilenir düşüncesi mi ağır basmıştır? Airbus tek bir AB ülkesinin değil, AB’nin ortak projesidir. Bu nedenle pazarlıklar böyle geniş tutulabilir.

Geçen yıllarda yapılan büyük politika yanlışları nedeniyle onlarca yıldır geliştirilen ilişkilerin doğrudan ve yan faydaları yitirilmiştir. S-400 denilen büyük yanlışı hatırlar mısınız?........

© T24