Yukio Mişima’nın Ocak 1948 tarihinde yazdığı “Sirk” öyküsü şöyle başlıyor:

“Koltuğuna oturmuş, bir elinde purosunu sallayan sirk patronu, tek kelime etmeden öbür elindeki kamçının ucuyla havada daireler, üçgenler, kareler çiziyordu. Böyle anlarında kızgın olurdu. Duygusuz, hatta zalim bir adam olduğu söylenirdi. Merhametsizce davranışları karşısında güçlü durabilen insanları ne kadar sevdiğini ise çok az insan bilirdi. O, ölün dese, sirk elemanları oldukları yerde düşüp ölebilirdi.” (s.69)

Konumuz öyküde patron tipolojisini çözümlemek değil; fakat, şiddeti üreten, örgütleyen, mekanik bir düzene dönüştüren bu yapının teşhirini göz ardı etmek de mümkün değil. Mişima da teşhirden kaçınmıyor. Ne öykülerinde ne romanlarında ne de kişisel yaşamında. İntiharını bir gösteriye, ideolojik bir gerece dönüştürerek veda ediyor hayata.

Geçen hafta yayımlanan “Bakışın İktidarı” başlıklı yazımda Gombrowicz’in görmeyi nasıl ve ne düzeyde yönettiğinden söz etmiştim. Mişima da benzer biçimde teşhiri yalnızca bir gösterme eylemi olarak değil; denetim, cezalandırma temsil ve ideolojik bir araç olarak değerlendiriyor. Hikâyelerinde görme ve görülme ilişkileri, iktidar tarafından biçimlenen söylemin düşünce haritasını çıkarıyor karşımıza.

Sirk öyküsü bir patronun tanıtılmasıyla açılıyor. Onunla okur arasında empati alanı açmak için olmasa bile bu patronun nasıl bir dünyanın içinden geldiğinin anlaşılmasına yönelik bilgileri paylaşıyor yazar.

Savaş koşullarında sürgünlerin, katliamların hayatın bir parçası olduğu ortamdan çıkıp ülkesine dönmüş ve kısa süre önce sirki kurmuştur. Eski ajan, yeni sirk patronudur ve çevresindeki iş ilişkileri mafya üzerinden yürümektedir. Sirk patronu bir gün kendi çadırına girdiğinde iki genci sevişirken bulur. İşte bu noktadan sonra şiddet öykü sahnesinde yer almaya başlar. Gençler işkenceyle cezalandırılır. Sonra da onlara ölüm tehlikesi olan bir iş verilir. Patrona iş konusunda akıl veren de sadık yardımcısı P.dir.

İp........

© soL