Vehbi amca, çocukluğumun delikanlılığımın yaşadığım zamanın şahsına münhasır kişiliği. Zonguldak Erkek Sanat Okulu mezunu; duygusal, ince ruhlu ve aynı zamanda çok zeki bir kişilik. Kimseye zararı olmayan alkolikti kendisi. Yanında hiçbir zaman içki şişesini eksik etmeyen halk filozofuydu. Bir arkadaşım sormuş “Vehbi sabah sabah erkenden içmeye başlamışsın” dediğinde verdiği yanıt “ayuk gezilmeya yahu, ayıp oluya” diyecek kadar da kıvrak zekalı. Şarap bulursa şarap, bulamadığı zamanlarda da ispirto içerdi Vehbi Amca. Şarap ne yazık ki onun en lüks içkisiydi. Hem çok ucuz hem de en ücra mahalle bakkalında bulunan ürün olan bu ispirto onun standart alkollü içeceğiydi. Peki Vehbi Amca uzun yıllar tükettiği bu ispirto neden onu sağlığından etmedi. Bildiğim kadarıyla uzun seneler yaşadı. İspirto için ölmedi ama günümüzde “etil alkol” içenler ölüyorlar, neden? Bunun nedenini kavramak için yakın tarihimize bakmak gerekiyor.

İçki yasağının ilanı

Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra ilk iş olarak içkiyi yasakladı. Men-i Müskirat (içki Yasağı) yasası Meclis’e Trabzon Milletvekili Ali Şükrü Bey tarafından teklif edilmiş, yasa üzerinde yapılan görüşmeler sonrasında 14 Eylül 1920 tarihinde kabul edilmiştir. Bu kanunun oylamasına 145 milletvekili katılmış, bunlardan 3’ü geçersiz, 71’i kabul, 71’i ret oyu vermiştir. Ancak, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Hadımlı Vehbi Efendi yasanın kabulü cihetinde oy kullanmış, böylece kanun bir oy farkla kabul edilmiştir. Men’i Müskirat Yasası Türkiye Cumhuriyeti Meclisi’nin kabul ettiği yirmi ikinci kanundur. Bu yasayla her türlü içki üretimi, ithali satın alınması ve kullanılması yasak edilmiştir. Bu yasak ABD’deki yasağın kısa bir zaman sonrasına denk düşer. Bu dönemin ağır cezalarına rağmen kaçak rakı imalatçıları zaman zaman rakı üretimine devam etmişlerdir. Ülkemizin her yerinde boğma tabir edilen damıtık alkol üretimi her bölgede sürdürülmüştür. Her bölgenin meyvasından damıtık alkol elde edilmiştir.

Bu dönemi Hüseyin Rahmi Gürpınar, Heybeliada’daki evinde 1925 yılında yazdığı “Meyhanede Kadınlar” adlı risalesinde birçok boyutuyla dile getirmiştir. Gürpınar bu eserinde okuyucuyu Apostol’un yasak tanımaz meyhanesine sokup yasaklı anason kokusunu olanca çekiciliği ve estiricileriyle hissettirir. Hüseyin Rahmi Gürpınar o dönemi şöyle anlatır:

…Hükümet bu yasağı koymakla içmeyi engellemek şöyle dursun, herkesi içmek için kışkırttı. İsteği artırdı. Bu yasaktan sonra içkiye rağbet yüz kat arttı. En pis zararlı rakılar üç, dört yüze satıldı. Bütün meyhanelerde küp dibi tortularına kadar bayat sermayeler sürüldü. Hiç kullanmayanlara hile iştah geldi. Her yerde yeniden imbikler ısmarlandı…

O yıllarda cumartesi geceleri şehir hatları vapurunda gençler için danslı gece eğlenceleri düzenlenirmiş. Buralarda daha çok ayranlı rakı içildiği söylenir. Ayranlı rakı, ayran rakının kokusunu az da olsa kestiği için tercih edilirmiş.

İçki yasağı kaldırılıyor ama çok ağır vergilerle fiyatlar el yakıyor!

9 Nisan 1924 tarihinde neşredilen ve alkollü içkilerden alınan verginin dört katına çıkarılmasına dair 470 sayılı yasa, içki üretimi üzerindeki Düyunu Umumiye İdaresinin hukukunu tesis etmiş oldu. Alkollü içkilerden sağlanan gelirin bu idarece tahsiline devam edildi. 1 Haziran 1926 tarihinde yürürlüğe giren 22 Mart 1926 günlü ve 790 sayılı yasanın 30. maddesiyle 22 sayılı yasa tümünle yürürlükten kaldırılmış oldu. Her türlü ispirto ve ispirtolu içkileri devlet inhisarına bırakan bu yasa İnhisar İdaresi’ne iki yıl içinde ispirto üretim tesisleri kurma görevi vermişti.

1924 tarihinden 1947 yılına kadar içki üzerinden çok ağır vergiler alınmaya devam etmiştir. Buradan elde edilen gelirlerle inhisar kanunu içinde bulunan sanayi tesisleri kurulmuştur. En önemlisi ise ülke çapında kurulan şeker fabrikalarıdır. Bu fabrikaların yanı sıra ispirto (etil alkol) üretim tesislerinin sayısı hızla çoğaltılmıştır. İspirto o zamanlar konutlarda kullanılan enerji kaynağıydı. Her konutta ispirto ocağı bulunurdu. Bu nedenle en ücra bakkalda bile ispirto (etil alkol)........

© sendika.org