Güney ya da gelişmekte olan ülkelerin ürettikleri ve Kuzey ya da gelişmiş ülkelerin özellikle kahvaltıda tükettikleri üç ürün. Neden bu üç ürünü ele aldık? Çünkü Greenpeace, Veblen Enstitüsü ve Max Havelaar Derneği’nin (“Adil ticaretin” öncülüğü iddiasında) 2025 Nisan ayında yayınladığı incelemeye göre fiyatı en çok artan tüketim ürünleridir. Kahvaltı fiyatı da etkilenir ve yüzde 55 artış gösterir.

Kahvenin fiyatı son yılda yüzde 70, kakaonun fiyatı yüzde 270 ve portakal suyunun fiyatı yüzde 13 artış göstermiştir. Bu ürünlere bağlı içeceklerin fiyatı da etkilenir ve örneğin kakaolu içeceklerin fiyatı 2022-2024 arası yüzde 23 artar. Kakao artınca çikolata da etkilenir ve giderek lüks mal sınıfına girer. Aynı şekilde kahve de lüks ürünler arasına girer ama vazgeçilmesi çok zor bir üründür. Kimileri çaya yönelir ya da hindibaya. Portakal suyu yerine ise artık elma ya da üzüm suyu tüketilmeye başlanır.

2010 ile 2024 yılları arasında portakalın ton fiyatı 100 dolardan 450 dolara, kakaonun ton fiyatı 2000 dolardan 8000 dolara (2024 yılının Aralık ayında Newyork borsasında 12.565 dolara kadar çıkar) ve kahvenin fiyatı ise 100 dolardan 250 dolara fırlar.

Bu fiyatların arkasında ise pek görünmeyen üç önemli sorun vardır: Fiyat artışının tüketiciye yansıtılması, üreticiye ödenen ücret.ve sefaleti ve üretimlerinin çevreye olan etkileri.

Şimdi ürünleri tek tek ele alıp sorunları görelim.

Kahve Etiyopya kökenli olup Arabica ve Robusta türleri en çok üretilenlerdir. Kahve sözcüğü de Arapçadan gelir ve tüm dünyaya yayılır. İlk kıraathane ya da kahvehaneler de 16. yüzyılda Mekke, Kahire ve İstanbul’da açılır. 17. yüzyılda Venedik ve Londra’ya kadar gider ve adı “café” olur.

Petrolden sonra en çok ithal edilen üründür. Her gün 2,5 milyar fincan kahve içilir. 25 milyon çiftçi geçimini sağlar ve 100 milyon kişi de ticaretinden yararlanır. Yıllık gelir 100 milyar dolardır.

Üreticilerin yüzde 70’i 10 hektardan az olan toprağı işler.........

© sendika.org