Hayatımızda nice değişkenlere sahibiz. Mesela mevsimlere göre yiyeceklerimiz ve yiyeceklerimiz değişir. Bununla birlikte hayatımızın değişmez prensiplere ve sabit esaslara da ihtiyacı vardır. Sözgelimi ekmek gibi temel gıda bütün mevsimlerde vazgeçilmez bir esastır. Bediüzzaman bu bağlamda şöyle der:

“Hem de meşveret-i efkârın mehasinindendir ki: Makâsıd ve mesâlik, bürhan-ı kâtı’ üzerine teessüs ve her kemâle mümid olan hakk-ı sabitle hakâiki rapteylemesidir. Bunun neticesi: Batıl, hak suretini giymekle efkârı aldatmaz.”[1]

Yani fikirlerin birbiriyle meşveret etmelerinin, ortak akılla düşünmenin güzelliklerinden biri, maksatlar ve mesleklerin kat’i delil üzerine kurulması ve her türlü mükemmelliğe medet veren sabit hak ile hakikatlerin birbirine rabtedilmesidir. Bunun sonucu olarak artık batıl hak suretini giymekle fikirleri aldatamaz.

Bediüzzaman üstteki ifadelerinde sabit hak ve hakikatlerin her kemale medet verdiğine de dikkat çeker. Onun bu tesbiti Mevlâna’nın meşhur “pergel misalini” hatıra getirir. Mevlâna, şöyle demektedir:

“Biz bir pergel gibiyiz: Bir ayağımız şerîatte, diğer ayağımız da yetmiş iki milleti dolaşır.”[2]

Böyle sabiteler, ayağın yere sağlam basmasını sağlar. Bunlardan mahrum olanların dünyası ise çok karışıktır. Hakikatleri hayal, hayalleri hakikat olarak kabul edebilirler.

Bediüzzaman’ın şu........

© Risale Haber