Nefs, Kur’an'da iki manada kullanılan bir kelimedir:

1) Kişinin kendisi, zâtı, benliği manasında...

2) Kişinin kana dayanan canlılığı, organizması ve bu yönün şuurlu temsilcisi olan yön manasında… Bu ikinci yön, birinci yönü teşkil eden üç yönden birisinin ismidir. Çünkü insanın ruhu maddeyle birleştiği ve bedene yerleştiğinde insanda üç yön zuhur etti: Akıl, Kalb ve Nefs...

Akıl, insanın şuur-üstü kısmı olup vehim, hayal, tasavvur, fikir, faraziye gibi arama-bulma-bilme eksenli cihazlarını ve latifelerini ifade eder. Bütün bunlara kuvve-i akliye denilir. Bu yön, insanın melekî yönüdür.

Kalb ise, insanın şuur-altı kısmı olup öfke, sevgi, nefret, merhamet, korku, güven gibi yüzlerce ve binlerce zıt hislerin oluşturduğu görme-tepki verme eksenli cihazları ve yönlerini ifade eder. Bütün bunlara kuvve-i gadabiye denilir. Bu yön, insanın hayvanî yönüdür.

Nefs ise, insanın en derin şuur-altı kısmı olup yeme, içme, uyuma, üreme, koklama, tatma gibi çeşitli yönlerinden meydana gelen yaşama eksenli cihazlarını ve latifelerini bildirir. Bütün bunlara kuvve-i şeheviye denilir. Bu yön, insanın bitkisel yönüdür. Kur’an-ı Hakîm, nefsin emmare, levvame, mülheme gibi yönlerinden bahsederken bu üçüncü yön olan nefsi ve onun kemal yolculuğunun kademelerini açıyor.

Bütün canlılarda nefs, ortaktır. Bu yön ölümle muhatap olur. Âyetler külli bir kanun olarak bunu bildirir: “Küllü nefsin zâikatü’l-mevt”[1] (Her nefs ve canlılık sahibi ölümü tadıcıdır.) Nefs ve kalb canlılığın devam ettirilmesi noktasında iki ciheti........

© Risale Haber