Değerli dostlar! Bu yazımızda Müküslü Hamza Ağabey ve Üstad’ın Birinci Dünya Savaşı sonrası içinde yer aldıkları faaliyet ve çalışmaları ele almaya çalışacağız inşallah.

Müküslü Hamza ağabeyin Bediüzzaman Said Nursi ile beraber içinde yer aldığı çalışmalardan biri de Kürd Tamimi Maarif ve Neşriyat Cemiyeti’ndeki faaliyetleridir. Cemiyetin adını sadeleştirirsek şu şekilde ifade edebiliriz. “Kürt Eğitim ve Yayınlarını Yaygınlaştırma Derneği.” Cemiyet 1919 yılının başlarında kurulmuş; Kürdistan Teali Cemiyeti’ne bağlı olarak faaliyetlerini sürdürmüştür. 1 Cemiyeti’nin ilk yöneticisi aynı zamanda güçlü bir kaleme sahip olan Jin’in yazarı Müküslü Hamza Beydi.2

Zeynep Çamsoy, Cemiyetin faaliyetlerini şu şekilde özetler: “Derneğin 20 maddelik programında yer alan konular şunlardır: 1. Bir Kürtçe sözlüğün hazırlanması 2. Kürtçe eğitim yapabilecek ilkokulların Kürdistan’da açılıp yaygınlaştırılması 3. Kürtçe ders kitaplarının bastırılması 4. Kürt sanat okullarının açılması ve Kürdistan’da yaygınlaştırılması 5. Kürt klasiklerinin bastırılıp dağıtılması 6. Bir Kürt Öğretmen Okulu’nun açılması 7. Bir Kürt müzesinin kurulması 8. Kürt işçileri için bir kooperatif kurulması.”3 Nitekim Bediüzzaman 1908 yılında Mabeyn’e dilekçe olarak arz edip Şark ve Kürdistan Gazetesi’nde makale olarak neşrettiği yazısında Kürtçe anadilde eğitim verecek üç darü’t talim tesis edilmesini istemişti.4

Çamsoy, Cemiyetin kurucuları olarak şu listeyi verir: “Kürt Tamim-i Maarif ve Neşriyat Cemiyeti’nin kurucuları şu kişilerden oluşmaktaydı: “Bedirhanzade Emin Ali, Dr. Abdullah Cevdet, Bedirhanzade Mithat Bey, Erzurum Milletvekili Seyfullah Bey, Hakkari Milletvekili Taha Efendi, Van Milletvekili Tevfik Bey, Bedirhanzade Kamil Bey, Bedirhanzade Abdurrahman Bey, Genç Milletvekili Mehmet Efendi, Mir Seyfizade Hüseyin Avni Bey, Miralay Mahmut Sami Bey, Yargıç Diyarbakırlı Mehmet Faik Bey, Bediüzzaman Said Efendi, Mutkili Halil Hayali Efendi, Kürdizade Ahmet Ramiz.”5

Cemiyetin ilk yayınladığı kitap Kürtlerin edip dâhilerinden Ahmed-i Hani’nin Kürtçe olarak yazılan Mem u Zin adlı eseridir. Bu esere Müküslü Hamza bir önsöz yazmıştır.6 Önsöz Kürtçe olarak da Jin Dergisinde yayınlanmıştır.7 Kitap 3 Mayıs 1335 (1919) yılında İstanbul’da basılmıştır. Kitabı neşretmesi ve bu nedenle başına gelenler konusunda Eğitimci Yazar Mehmet Emin Bozkuş şu bilgileri aktarır: “Müküslü Hamza 1919’da Ünlü Kürt Edebiyatçı Şeyh Ahmedi Xani’nin Mem u Zin adlı Kürtçe kitabını iki cilt olarak şerh eder. Yine kendisi ve Bediüzzaman Said Nursi’nin diğer bir talebesi ile Şeyh Şefik Arvasi üçü beraber Melayé Cıziri’nin Divanı adlı meşhur kitabını tab ediyorlar. Bu durumdan dolayı Müküslü Hamza ve Şeyh Şefik Arvasi mahkeme olur ve 10 yıl hapis cezası alırlar. Şeyh Şefik Arvasi ve Müküslü Hamza üç yıl yattıktan sonra genel af çıkar ve bu aftan faydalanarak hapisten ikisi de tahliye olur.”8

Müküslü Hamza 25 Nisan 1919’da üniversite arkadaşı Prof. Ali Nihat Tarlan’ın ablası Adalet Hanım’a ile evlendi.9 1914'te bitirdiği Medresetül Vaizin’den başka Darül Fünun (İstanbul Üniversitesi) Lisans Fakültesi’nin Farsça bölümünde okumuştur.........

© Risale Haber