• ADNAN BOYNUKARA
• 15 Mart 2025

Irak ve Suriye’de aktifleştirilen IŞİD, sahip olduğu örgütlenme, iletişim ve söylem stratejilerini Afrika’ya taşıdı. Kısa süre içinde Somali, Nijerya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Mozambik, Libya, Büyük Sahra, Batı Afrika, Mali, Burkina Faso ve Nijer gibi ülkelerde hem zemin kazandı hem de faaliyet göstermeye başladı.

Irak’ta ortaya çıkan ve Suriye’de kendine alan bulan IŞİD’in Ortadoğu’da ‘yüklendiği’ misyonu tamamladıktan sonra Afrika’ya taşınacağına ilişkin güçlü bir kanaat vardı. Uzun zamandır Afrika’dan gelen haberler bunun gerçekleştiğini teyit ediyor. Her gün farklı bir Afrika ülkesinde örgüte ilişkin haberler çıkıyor. Aslında bu durum, test edilmiş proje örgütlerin nasıl işlediğinin de somut bir göstergesi. Formül çok sıradan, örgütün kurulmasına yön ver, misyon yükle, yüklenen misyon tamamlanınca türev örgütleri oluştur ve türev örgütleri başka bölgelere konumlandır. Şu an yaşanan tam da bu.

Küresel Örgüt

Dünya genelinde oldukça farklı terör örgütlerinden bahsetmek mümkün. Ancak hedef ve militan çeşitliliği anlamında küresel özelliğe sahip olanlar El-Kaide ve IŞİD. Çünkü bu iki örgütün de hedefleri çok geniş, insan kaynağı tek bir etnisiteye dayanmıyor; farklı etnisiteleri içlerinde barındıran özelliğe sahipler. IŞİD’in El-Kaide’nin türevi olduğu biliniyor. Ancak aralarındaki ilişkinin düzeyi konusunda somut bir bilgi yok. Afganistan işgali ve iç savaşı sürecinde El-Kaide ile bağlantılı birçok örgüt ortaya çıktı. IŞİD, bu örgütlerin en yaygın olanı.

IŞİD, 2003’te Irak’ın işgali sürecinde ortaya çıkan Irak El-Kaide’si ve Baas rejimi unsurlarının bir araya gelmesinden oluşan bir örgüt. Bu yönüyle, IŞİD’in büyük oranda El-Kaide’nin devamı olduğu söylenebilir. El-Kaide hem farklı ülkelerden katılım hem de hedefleri bağlamında küresel bir örgüt. Ancak IŞİD’i El-Kaide’den farklı kılan iki temel özellik var. İlki, El Kaide’yi aşan bir küresel katılıma sahip olması. Irak ve Suriye’de ilk ortaya çıktığı yıllarda örgüte 110 ayrı ülkeden katlım olmuştu. İkinci farklılık ise düşman tanımı ve hedefe koyma yaklaşımı. Bu iki örgüt de Batılıları ve kendi ideolojilerini benimsemeyen Müslümanları hedef olarak görüyor. Ancak iki örgütün ayrıştığı nokta, hedefteki kişilere karşı sergilenen tutum. IŞİD, kendi ideolojisini benimsemeyen herkesi öldürülmesi gereken kişiler olarak görüyor. El-Kaide ise kendileriyle savaşmayan Müslümanları ‘mürted’ (dinden çıkmış) olarak değerlendiriyor. Ama bu kişilerin öldürülmesini, “üç nokta ve kaynakların boşa harcanması” olarak görüyor.

Hedefe koyma konusunun daha iyi anlaşılması için en iyi örnek Türkiye. IŞİD, Türkiye’yi, ülkeyi yönetenleri ve halkı kendi ideolojisine tabi olmadığı için dinden çıkmış olarak değerlendiriyor ve öldürülmelerini savunuyor. Bu nedenle olsa gerek örgüt, güçlü olduğu dönemde, Türkiye içine yönelik sistematik terör saldırıları gerçekleştirdi. Ülkedeki tüm fay hatlarını hedefleyen terör saldırıları yapıldı. El-Kaide ve bağlı örgütler ise Türkiye’yi daha çok Batı ile arasındaki ilişkiler üzerinden, özellikle de NATO ilişkisi nedeniyle hedef olarak tanımlıyor.

Afrika’da IŞİD Varlığı

Afrika’da faaliyet gösteren terör örgütlerini geleneksel ve yeni örgütler şeklinde iki başlık altında toparlamak mümkün. Geleneksel örgütler, Boko Haram, Eş-Şebab, El-Kaide Mağrip ve bunların alt türevleri. Bu örgütler uzun yıllardır farklı ülkeleri istikrarsızlığa sürükleyecek faaliyetler yürütüyorlar. Şebab örgütü Somali devlet yapısını hedeflerken, Boko Haram Kuzeydoğu Nijerya, Kuzey Kamerun, Çad, Nijer ve Mali gibi ülkeleri hedefliyor. El-Kaide Mağrip ise Kuzeybatı Afrika coğrafyasını hedefliyor.

Ancak Afrika ülkeleri için yeni sorun, oldukça hızlı yayılan IŞİD ve türevi örgütler. Irak ve Suriye’de aktifleştirilen IŞİD, sahip olduğu örgütlenme, iletişim ve söylem stratejilerini Afrika’ya taşıdı. Kısa süre içinde Somali, Nijerya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Mozambik, Libya, Büyük Sahra, Batı Afrika, Mali, Burkina Faso ve Nijer gibi ülkelerde hem zemin kazandı hem de faaliyet göstermeye başladı.

IŞİD, Afrika’da merkezi bir yapı yerine, bölgesel vilayetler üzerinden faaliyet gösteriyor. Bu yapılanma, örgütün esnek hareket etmesine ve yerel gruplarla işbirliği geliştirmesine imkân tanıyor. Bu başlık altında üzerinde durulması gereken ilk bölge,........

© Perspektif