İspanya ve Portekiz'deki Elektrik Kesintisi Olayı – Acil Durum Analiz Raporu

(28 Nisan 2025, 23:00 TSİ)

Prof.Dr. İ Hamit HANCI, Adli Bilimciler Derneği Başkanı

Dr. Alp ASLAN, ADBİD Adli Yöneylem Komisyonu Bşk.

28 Nisan 2025 tarihinde İspanya ve Portekiz’i etkisi altına alan büyük ölçekli bir elektrik kesintisi, günlük yaşamı ve kritik altyapıları felç ederek milyonlarca insanı karanlıkta bıraktı. Madrid’den Barselona’ya, Lizbon’dan Porto’ya kadar geniş bir coğrafyaya yayılan bu kesinti, tren seferlerinin durması, trafik ışıklarının sönmesi, metro hatlarının kilitlenmesi ve iletişim ağlarının çökmesiyle birlikte ulaşım, iletişim, sağlık ve diğer hayati hizmetlerde kaosa yol açtı. İspanya hükümeti ulusal çapta yaşanan bu kriz karşısında olağanüstü hal (OHAL) ilan ederek acil durum tedbirlerini devreye soktu. Bu kesinti olayı, Avrupa elektrik şebekesinde son derece nadir görülen bir arıza olması bakımından dikkat çekmekte ve afet ile acil durum yönetimi perspektifinden kapsamlı bir analizi gerektirmektedir.

Olayın Teknik Analizi

Kesintinin teknik arka planı incelendiğinde, olayın 28 Nisan günü öğle saatlerinde İspanya elektrik şebekesinde başlayan ani ve güçlü bir osilasyon (salınım) ile tetiklendiği görülmektedir. İspanya ulusal iletim operatörü Red Eléctrica’nın açıklamasına göre “çok güçlü bir osilasyon”, ülkenin elektrik sisteminin Avrupa kıtasal şebekesinden ayrılmasına ve 12:38’de İberya (İspanya-Portekiz) elektrik ağının çökmesine yol açmıştır. Bu durum, teknik açıdan şebeke frekansında ve geriliminde anormal dalgalanmalar yaşanması nedeniyle koruma sistemlerinin devreye girerek İspanya’yı senkronize Avrupa şebekesinden otomatik olarak izole etmesi şeklinde açıklanabilir.

image.png

Portekiz ulusal iletim operatörü REN, yaşanan olayı tetikleyenin İspanya’daki sıcaklık kaynaklı nadir bir atmosferik olay olduğunu bildirmiştir. REN’in değerlendirmesine göre İspanya’da görülen aşırı sıcaklık değişimleri, literatürde “indüklenmiş atmosferik varyasyon” olarak adlandırılan bir fenomeni ortaya çıkararak çok yüksek gerilim hatlarında anormal titreşimler ve salınımlar yaratmıştır. Bu salınımlar iletim sisteminde güç dalgalanmalarına sebep olarak farklı bölgeler arasındaki şebeke senkronizasyonunun bozulmasına yol açmıştır. Senkronizasyon bozulması, elektrik şebekesinin belirli bir bölgesinin diğerlerinden farklı frekansa düşmesi veya çıkması anlamına gelir ki, bu durum oluştuğunda şebekenin sağlıklı çalışması için ilgili bölgenin otomatik koruma röleleriyle ayrılması gerekir. Nitekim İspanya’daki güçlü osilasyonlar sonucunda böyle bir ayrılma gerçekleşmiş; İber Yarımadası şebekesi ana Avrupa elektrik ağıyla senkron bağlantısını kaybederek ada modunda kalmıştır. Ancak ada konumuna geçen İspanya-Portekiz sistemi kendi iç dengesini de sürdüremeyince, bölgesel çapta bir çöküş meydana gelmiştir.

İspanya ve Portekiz’in elektrik şebekelerinin Avrupa ana karasına bağlantısı, coğrafi koşullar nedeniyle görece sınırlı sayıdaki enterkonektör hattıyla Fransa üzerinden sağlanmaktadır. İber Yarımadası uzun yıllar Avrupa elektrik piyasasında bir “enerji adası” olarak anılabilecek ölçüde yalıtık kalmış, bu durumu iyileştirmek için Avrupa Birliği sürekli daha fazla enterkoneksiyon hattı kurulmasını teşvik etmiştir. 28 Nisan’daki kesinti, Fransa ile İspanya arasındaki bu yüksek gerilim hatlarında yaşanan senkronizasyon kaybıyla doğrudan ilişkili görünmektedir.

Olayın etkisi sadece İber Yarımadası ile sınırlı kalmamış; Fransa’nın İspanya sınırına yakın güneybatı bölgelerinde bile kısa süreli kesintiler yaşanmış, hatta şebekeye dolaylı bağlı bazı komşu bölgelerde (örneğin Fas’ta bazı internet hizmetlerinde) anlık aksamalar rapor edilmiştir. Bununla birlikte, Avrupa genelindeki senkronizasyon koruma mekanizmalarının doğru işlemesi sayesinde kesintinin etkileri diğer ülkelere yayılmadan kontrol altına alınmıştır.

Başlangıçta kesintinin kesin nedeni belirsizdi ve yetkililer çok........

© ngazete