Her olumlu duygu, dışa yansıtıldığında insanları mutlu, her olumsuz duygu da rahatsız eder. İnsanı mutlu eden ve günümüzde en fazla ihtiyaç hissedilen duygulardan biri ve en önde geleni de tevazudur; insanı rahatsız eden duygu ise bunun zıddı olan kibirdir. Tevazu, alçak gönüllülüğü ifade eder, insanı böbürlenmekten, gurur ve kibre kapılmaktan alıkoyar. Bu nedenle Ahmet Rıfat,Tasvir-i Ahlâk isimli eserinde tevazuyu, “Cenab-ı Hakkın büyüklüğünü ve kendi küçüklüğünü anlamak ve idrak etmek esası üzerinde gelişen fikre ve vicdana dayalı bir his” [1] olarak tanımlar. Bu hissi, yaşayan ve bir yaşam tarzı olarak davranışlarına yansıtan kişilere de mütevazı[2] denilmektedir.

Tevazu, olumlu ve mutedil bir duygudur, dolayısıyla bunun eksikliği, tekebbüre /büyüklenmeye; aşırılığı ise zillete sebep olmaktadır. Nitekim eğitilen ve iyi yönetilen tevazunun, insanı hamlıktan ve çiğlikten kurtarıp olgunlaştırdığı ve bu sayede insanı kibirli olmaktan ya da zillete düşürmekten kurtardığı görülmektedir. Bu nedenle İslâm, kibri ve zilleti, yasaklar. Nitekim Kur’an’da yer alan şu ayetler bunu ifade etmektedir:

“Rahmanın kulları yeryüzünde tevâzu içinde yürürler. Ca­hiller kendilerine takıldıkları zaman onlara güzel ve yumuşak söz söyler­ler” [3] ; “Kibirlenip de insanlardan yüz çevirme ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme! Zira Allah, kendini beğenmiş övünüp duran kimseleri asla sevmez”[4] ve “Yeryüzünde böbürlenerek dolaşma!” [5]

Ayrıca Hz. Peygamber’in de kibri “hakikati inkâr etmek ve insanları küçümsemek” olarak tanımlaması[6] ve “Bir kimse Allah için alçak gö­nüllülük gösterirse Allah onu yücel­tir” [7] sözüyle de mütevazı olmayı teşvik etmesi, Müslümanlara verilmiş önemli bir mesajdır. İslam’ın bu mesajlarına rağmen kimi Müslümanın, özellikle de servet ve ilim sahibi kişilerin tevazudan uzaklaşarak kibre kapıldıkları ve egosantrik/benmerkezci bir davranışa sahip oldukları biliniyor. Bunlara ilaveten kimi Müslümanın da ibadet kibri, siyaset kibri, makam kibri vs. gibi farklı kibirlere sahip oldukları da görülüyor. Nitekim Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bir uzman olarak kibir konusunda şunları söylüyor:

“Kibir, kişinin büyüklük duygusunu yoğunlukla yaşamasıdır. Narsistik kişilik dediğimiz kişilik yapısı........

© Mir'at Haber