KUR’AN’DA HAYIR ve HAYRÂT

-Kur’an’da ‘hayır’ kelimesi ve türevleri

‘Hayır’ kelimesinin geldiği ‘ha-ye-ra/hâra’ fiili ve türevleri Kur’an’da 196 defa geçiyor. Bunun 176 tanesi ‘hayr’ şeklindedir.

‘Hâre’ fiili; bir şeyi diğerine tercih etmek, bir şeyi seçip ayırmak. Hayırlı olmak, birine hayırlı olanı vermek. Bir âyette şöyle geçiyor:

“Rabbin, dilediğini yaratır ve seçer. Onların ise seçim hakkı yoktur. Allah, onların ortak koştuklarından uzaktır ve yücedir. (Kasas 28/68)

Bu kökten gelen ‘hayyara’; iki şey arasını seçmek., muhayyer kılmak, bir şeyi tercih etmek,

‘hâyera’: bir şeyde birisiyle hayırda yarışmak

‘ihtâra-ihtiyaren’; seçmek, bir şeyi diğerine tercih etmek.

‘istihâre’; hayırlı olanı istemek.

‘hıyar’; bir çeşit acur. İki şeyden hayırlısını istemek, muhayyerlik, seçilen şey.

‘hayr’; daha iyi, çok ve iyi servet. Hayırlı, Halkın rağbet ettiği şey. Faydalı olan… (İbni Manzur, Lisânu’l-Arab, 5/186-188)

“Sizden birinize ölüm gelip çattığı zaman, eğer geride bir hayır (mal) bırakmışsa, anaya, babaya ve yakın akrabaya meşru bir tarzda vasiyette bulunması -Allah’a karşı gelmekten sakınanlar üzerinde bir hak olarak- size farz kılındı.” (Bekara 2/180)

Buradaki hayır mal anlamındadır. Bir mal meşru bir yerden gelmediği zaman ona hayır denmez.

Malı burada hayır diye adlandırılmasında güzel bir nükte var. Vasiyet edilmesi hoş olan mal övgüye değer bir şekilde kazanılmış maldır. Şu âyetteki gibi:

“Sana Allah yolunda ne harcayacaklarını soruyorlar. De ki: “İyilik/hayır umarak yapacağınız harcama (önce), ana-baba, akraba, yetimler, fakirler ve yolda kalmışlar içindir. Hayır olarak ne yaparsanız, gerçekten Allah onu hakkıyla bilir.” (Bekara 2/215. Bir benzeri: Bekara 2/273)

“ve o (insan), mal sevgisine de aşırı derecede düşkündür.” (Âdiyât 100/8. Ayrıca bkz: Bekara 2/272, 273. Sâd 38/32)

Burada da hayır, mal anlamında…

-İyi hâl manasında hayır

“Halbuki Allah onlarda bir hayır bilseydi elbette onlara işittirirdi. Onlara işittirse bile onlar (haktan) yüz çeviren kimseler olarak yine geri dönerlerdi.” (Enfâl 8/23)

Pek çok âyette geçiyor… Mesela;

“Nankör olan ehl-i kitap ve şirk koşanlar size Rabbinizden bir hayır indirilmesini istemezler” (Bekara 2/105) Buradaki hayır,........

© Mir'at Haber